'Shin hanga' in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis: onovertroffen raffinement

De nauwgezette Japanners maken al eeuwen exquise gekleurde prenten. De prentkunst van de 20e eeuw wordt shin hanga genoemd. Het plezier van naar hun naïeve schoonheid te kijken en te schuifelen van het ene pareltje naar het andere zorgt in het Museum Kunst en Geschiedenis voor een zenvertraging.

Het Jubelpark put vooral uit zijn eigen buitengewoon rijke collectie, waar ze tot in Japan jaloers op zijn. 'Shin hanga' betekent letterlijk 'nieuwe prentkunst'. Zij is de opvolger van ukiyo-e, de traditionele kunst uit de gouden 18e en 19e eeuw. De dramatiek zoals in de beroemde grote golf van Hokusai en het filmische zoals bij Hiroshige behoren tot het verleden, maar de moderne Japanners compenseren met hun onovertroffen raffinement.

Een sleutelfiguur is uitgever Watanabe Shōzaburō, die jong talent ronselt voor de intensieve arbeid van het hout snijden. Een van de groten die bij hem gepasseerd zijn, is Hashiguchi Goyō. Hij drukt luxueuze mijmerende schoonheden op dik papier en met een mica-achtergrond terwijl zij hun haar kammen. Itō Shinsui is een technische duizendpoot en experimenteert met pittoreske landschappen. Het zijn allemaal meesters van de klare lijn, zoals de Kuifje, maar zonder het verhaal.

Regen en sneeuw zijn vaste prik in de nieuwe prentkunst. Valavond in het dorp kleurt Kawase Hasui in het tegenlicht van de maan met indigoblauw, oranje voor de straatverlichting en op de voorgrond het zwarte silhouet van een kale bomenrij. De prent moet eerlijk gezegd niet onderdoen voor Magrittes Het rijk der lichten. In een vroeg vrouwenportret evenaart Kitano Tsunetomi het felle rood en de grote ogen van een Kees van Dongen. Later creëert hij het wondermooie Reigermeisje. De sneeuwvlokken zijn met een fijn reliëf van verpulverde schelpen aangebracht, gofun.

Asanegami of 'ochtendhaar' is het genre van de jonge vrouw die op haar matras aan haar minnaar denkt. Torii Kotondo stelt best een fatsoenlijke jongedame voor, toch is het onderwerp voor de 20e-eeuwse zedenpolitie te gewaagd. Ze heeft de afdrukken na zeventig gestopt. Vandaag betaal je voor één exemplaar van ochtendhaar in goede staat makkelijk tot 35.000 euro.

Geen erotische prenten dus zoals in de ukiyo-e, zelfs geen geisha’s of courtisanes. Wel, nog steeds, de karikaturale koppen van kabukiacteurs, kraaien en andere vogels naast één enkel modern stadsmeisje (moga) dat de charleston danst.

De shin hanga krijgt een klap in 1923, wanneer Tokio en Yokohama door een zware aardbeving van 8,3 op de schaal van Richter getroffen worden. Onder andere Watanabes uitgeverij is in vlammen opgegaan en van de grond af opnieuw opgebouwd. De aardbeving straalt nog altijd af op de kunstmarkt. Prenten van voor 1923 zijn zeldzamer en duurder. Het jaar 1923 deelt ook de mooie scenografie in het Museum Kunst en Geschiedenis in twee helften van elk honderd prenten.

Halverwege maakt de tentoonstelling aanschouwelijk hoe prenten gesneden en gedrukt worden. Eerst maakt de kunstenaar zijn tekening op papier, dan snijdt de bloksnijder ze haarfijn uit kersenhout. Voor iedere nieuwe kleur wordt het blok opnieuw geïnkt en gedrukt, soms tot dertig keer toe. Aan heel het proces komt geen penseel te pas.