Artists in residence: Kaurismäki in Le Havre

Aki Kaurismäki is een Fin. De cineast - bekend van films als ‘Drifting Clouds’ en ‘The man without a past’, van zijn onpeilbare humor, en van zijn voorliefde voor de vetgekuifde Leningrad Cowboys - woont het grootste gedeelte van zijn tijd in Portugal. Toch is men Kaurismäki ook in de Normandische havenstad Le Havre dankbaar voor de aandacht die hij de stad schonk.

Le Havre is niet bepaald een toeristische trekpleister, aangezien er tijdens de Tweede Wereldoorlog flink werd huisgehouden. Brusselse architectuurliefhebbers kennen de stad misschien, want de Franse architect Auguste Perret, die Le Havre na de oorlog heropbouwde in geometrisch geordende blokken gewapend beton, werd in 1874 in Elsene geboren. Het feit dat Perrets werk vandaag op de werelderfgoedlijst van de Unesco staat, gaf Le Havre cachet dat het lang had moeten ontberen.

Nochtans werd Le Havre ook in een vroeger verleden al door kunstenaars opgezocht. In 1872 schilderde Claude Monet, die vanaf zijn vijfde in Le Havre woonde, er zijn Impression soleil levant - het schilderij dat zijn naam aan de impressionistische stroming zou geven. In 1938 werd de filmklassieker Le quai des brumes uit 1938 er gedraaid. In 2011 deed ook Kaurismäki zijn duit in het zakje met zijn film Le Havre.

Het is een film over een oudere man, Marcel Marx, die samen met zijn migrantenvrouw Arletty en zijn hond Laïka in de gedelapideerde vissershaven van Le Havre woont. Hij is schoenpoetser en heeft nauwelijks centen, maar geniet in zijn stamcafé, bij de bakker en de kruidenier respect. Hij is immers een man met een goed hart, wat blijkt als hij onderdak verschaft aan de jonge vluchteling Idrissa uit Gabon. Die ontsnapte uit een container met bestemming Londen, die per ongeluk in Le Havre was blijven staan. Hoewel de zaak de plaatselijke media beheerst en de grenspolitie een klopjacht organiseert, stelt Marcel alles in het werk om de jongen bij zijn familie in Londen te krijgen.

Ongegeneerde romantiek
Het bijzondere aan de film van Kaurismäki is dat hij van dit vluchtelingenverhaal geen rauwrealistisch drama maakt. Heel even komen er nieuwsbeelden voorbij van de ontruiming van het asielkamp “la jungle” in Calais in 2009, maar voor het overige is dit een warm sprookje. En daar profiteert ook Le Havre van. De binnenstad van Perret komt eigenlijk niet zo vaak in beeld. En als dat wel het geval is dan eerder als onpersoonlijk oord waar schoenenpoetser Marx nauwelijks gedoogd wordt, en zijn protégé Idrissa het gevaar loopt opgepakt te worden. Maar in het wijkje aan de vissershaven waar Marcel woont hebben de gevels bonte kleuren en zorgt iedereen voor elkaar. Kaurismäki, die eerder al de Franstalige film La Vie de Bohême maakte, maakt in ‘Le Havre’ zijn kennis en liefde voor de Franse cinema helemaal te gelde.
Dat blijkt uit de ongegeneerde romantiek van stokbroden en accordeonmuziek, uit de bijrollen die de cineast voorbehield aan oude bekenden van François Truffaut en Jacques Tati, uit het feit dat hij zijn favoriete actrice Kati Outinen castte in de rol van Arletty, aan de gestileerde dictie en actie, aan de met eerbied gepersifleerde Franse filmesthetiek uit de jaren 1950 en 1960. Le Havre wordt zo een film noir in kleur, die bovendien boordevol vrolijke anachronismen zit (een oude Renault R16 bolt naast moderne politiecombi’s, een onheilspellend zwarte bakelieten telefoon doet het nog net zo goed als de gsm). Dat de inspecteur die het onderzoek naar de ontsnapte Idrissa leidt Monet heet, is natuurlijk ook geen toeval. De inspecteur gaat volgens de codes van de klassieke ‘policier’ wel helemaal in het zwart gekleed, maar hij staat in het kleurrijke kamp van Marcel.

In deze film toont Kaurismäki zich als een ambitieuze migrant in filmland, wiens overdreven ijver om zich aan zijn adoptieland Frankrijk aan te passen even aandoenlijk als grappig overkomt.