Emmy Wils van Koi Collective: ‘Aan een dode kan je geen vragen meer stellen’

Door de kerstmarktdrukte ruilt Emmy Wils noodgedwongen haar eerste keuze Nuëtnigenough in voor Le Plattesteen, en haar uitverkochte chicons au gratin voor boulettes sauce tomate. Culinaire traditie die mooi afsteekt tegen het hedendaagse repertoire dat ze met Koi Collective speelt.

Wie de twee vandaag samen op een podium ziet staan, kan het maar moeilijk geloven: eigenlijk waren Emmy Wils en Maarten Vergauwen van Koi Collective tijdens hun conservatoriumjaren helemaal geen muzikale match. Oké, ze kwamen allebei vanuit dezelfde regio in Limburg Brussel binnengewaaid. Oké, ze spoelden allebei vanuit dezelfde Limburgse regio in Brussel aan. En ja, ze zaten in dezelfde vriendengroepen. Maar een-op-een afspreken en spelen, dat zouden de pianiste en de saxofonist niet snel hebben gedaan. “We kwamen echt niet zo goed overeen,” geeft Wils met een lachje toe boven een bord boulettes sauce tomate.

Bij die culinaire klassieker vertelt Wils hoe zij en Vergauwen elkaar dan toch vonden in hun voorliefde voor het hedendaagse repertoire. Wat veel van hun studiegenoten en collega’s wegzetten als “experimentele kakmuziek”, prikkelt en intrigeert hen. Ze willen muziek maken die vandaag geschreven wordt, samenwerken met componisten die nog leven. “Aan een dode kan je geen vragen meer stellen, wij kunnen dat nog wel.” Toen Vergauwen in het laatste jaar last minute een pianiste nodig had, sprong Wils in. “Dat concert was een superfijne ervaring,” vertelt ze. Maar op Koi Collective was het nog even wachten.

“Ik zat er op dat moment door. Een totale breakdown. Zowat alle projecten waar ik me in die periode mee bezighield, zaten op een dood spoor. Het klikte gewoon niet meer en ik was mijn plezier in de piano helemaal kwijt. Dat was heel ellendig, want als muzikant is dat ook wel waar je jezelf mee identificeert: dat je speelt, wat je speelt, met wie je speelt ... Ik heb alles achtergelaten en een tijd door Azië gaan trekken in de hoop dat ik daar kon ontdekken wat er nog wel juist voelde, en wat niet meer.”

Toen ze door corona gedwongen werd om vervroegd terug te keren, zocht Wils, die intussen was geselecteerd als een van De Twintigers van radiozender Klara, weer toenadering tot Vergauwen. “Als ik terugkom en ik heb nog altijd zin om piano te spelen, dan gaan we samen iets doen,” had ze vlak voor haar reis beloofd. In de beruchte Toots-studio in de VRT-gebouwen werd Koi Collective geboren, ronde de eigentijdse werken van Jean-Luc Fafchamps, Wim Henderickx en Michael Nyman.

Dat hedendaagse repertoire is sindsdien steeds meer het handelsmerk van Koi Collective geworden. Zo geven ze tweejaarlijks jonge componisten – leeftijdsgenoten – schrijfopdrachten die zij in première laten gaan. Binnenkort zijn Wils en Vergauwen ook de uitvoerders van het vijfde Belgian fingerprints-album. Een jaarlijkse verzamelaar die een staalkaart van componerend Vlaanderen is. Met die ongehoorde muziek komen ze ook naar Queens, de galerie en concertplek in de neoklassieke burgemeesterswoning van Emile Bockstael in Laken.

Wils geeft toe dat deze manier van musiceren ‘intensief en tijdrovend’ is. Ze moeten nauwe contacten onderhouden met de compositieklassen van de verschillende conservatoria, het schrijven van de muziek neemt ongeveer een jaar in beslag, dan volgt nog een tijdje ontcijferwerk, voor er eindelijk gerepeteerd kan worden. Vaak hebben beginnende componisten bovendien nog wat actievere coaching nodig. Er durven weleens onspeelbare noten in hun partituren te sluipen – een pianist heeft nu eenmaal maar tien vingers, en een sax een beperkt bereik.

Dat allemaal voor een handvol stukken van enkele minuten. Maar over de vraag of het dat allemaal waard is, twijfelt Wils geen seconde: “We voeden elkaar echt. Het feit dat je samen aan die partituur kan werken, is fantastisch. Voor ons als uitvoerders, omdat we echt onze interpretatie van hun noten kunnen gaan toetsen. Voor componisten is het dan weer goed nieuws dat hun muziek wordt uitgevoerd, en niet gewoon eenmalig, maar verschillende keren.”

Nochtans is dat traject als jonge muzikant zeker niet de gemakkelijkste route om te kiezen. Hedendaagse werken, het blijft iets voor een nichepubliek. Speelkansen zijn erg beperkt. In de cultuurinstellingen is maar een fractie van het programma gewijd aan eigentijdse muziek, laat staan in de cultuurcentra. Enter de titulaire vis. De naam van het ensemble heeft niets met de chique schubben of het zenkarakter van de sierkarper te maken. “Een koi zwemt tegen de stroom in. Volgens een Japanse legende zelfs watervallen omhoog. Wanneer de vis aan de top van de waterval aankomt, wordt hij beloond voor zijn volharding, en ontpopt hij zich tot een machtige draak.”

Alsof de legende werkelijkheid werd, won Koi Collective in 2023 Supernova, de belangrijkste Vlaamse kamermuziekwedstrijd. Nochtans vond de jury hen bij een eerste poging, een jaar eerder, “te experimenteel”. “We zijn toen zelfs niet geselecteerd. Een jaar later hebben we ons opnieuw ingeschreven met een veel toegankelijker programma. Toen waren we er wel bij, maar kregen we de commentaar dat het weer gedurfder mocht. In de finale hebben we de juiste balans gevonden. Dat is misschien wel de essentie. Het gaat er niet om dat nieuwe muziek per se onbeluisterbaar hoort te zijn, het kan ook gewoon muziek zijn die een groot publiek goed vindt. Zolang je trouw blijft aan jezelf en niets speelt wat je zelf niet goed vindt.”

Koi Collective speelt op 9/12 (19.00) in Queens, www.queensbrussels.be