Artists in residence: Gaudi in Barcelona

Het is paasvakantie, dus na Praag vorige week maken we opnieuw een klassieke citytrip. De bestemming is dit keer Barcelona, waar de nalatenschap van spektakelarchitect Antoni Gaudí onvermijdelijk de aandacht trekt.

Barcelona is een fijne stad, maar mijn hart heb ik er niet verloren. Ik weet bijvoorbeeld nog dat ik me voor mijn eerste en tot nu toe enige bezoek vanalles had voorgesteld bij de Ramblas. Ik dacht dat het de quintessentiële mediterrane wandelboulevard zou zijn, maar uiteindelijk zag ik weinig verschil met de Nieuwstraat. Natuurlijk heeft Barcelona nog troeven, maar ik voel niet meteen de behoefte om nog terug te gaan. Misschien is dat ook de schuld van Antoni Gaudí, die onvermijdelijk de aandacht van elke nieuwe toerist opeist.

Er valt ongetwijfeld een vergelijking te maken tussen de art nouveau in Brussel en Gaudí’s unieke gebouwen in Barcelona. De uitbundige esthetiek ervan zet alle andere architecten meteen in de hoek als saaie pieten. Gaudí heeft zoals de meeste architecten verschillende watertjes doorzwommen, maar was duidelijk evenzeer een dromer als een doener. Vandaag zou hij wellicht tot de spektakelarchitecten worden gerekend. Vandaag bouwen spektakelarchitecten musea, voetbalstadia en torengebouwen. In den beginne hielden ze het vooral bij kerken. Wat zijn de grote gotische kerken in Europa bijvoorbeeld anders dan spektakelstukken? Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat ook de gelovige Gaudí een liefhebber was van de gotiek, die hij verder wilde vervolmaken. En dat zijn grootste project een spektakelkerk betrof - een enigszins anachronistisch maar daarom niet minder spannend project.

Aan de Sagrada Familia begon Gaudí al in 1882 – een moment waarop hij eigenlijk nog zoekende was naar zijn eigen stijl. Toch zette hij het project al van bij het begin naar zijn hand. Hij maakte er een ongewoon ambitieuze, om niet te zeggen uitzichtloze affaire van. Om te beginnen kreeg hij al snel nog heel wat bijkomende opdrachten die zijn aandacht vroegen. Daarna zorgden een economische crisis, de Eerste Wereldoorlog, en de dood van zijn vriend en mecenas Eusebi Güell ervoor dat de fondsen voor de bouw langzaam opdroogden, en dat het project in een trager tempo moest worden voortgezet met giften en aalmoezen. Gaudí bleef er wel in geloven, want op het einde van zijn leven was de werf van de Sagrada Familia de enige waar hij zich nog mee bezig hield. De kerk is in belangrijke mate opgevat als een monumentaal bos waarvan de bomen worden verbeeld door de ranke pilaren die uitlopen in een verrukkelijk gewelf. Vier ambitieuze façades moeten de kruisvorm van de kerk begrenzen. De kenmerkende torens symboliseren apostelen, evangelisten, Moeder Maria. Christus zelf mag eenmaal de kerk voltooid is als toren van 170 meter boven de rest uittorenen.

Wanneer hij werd aangesproken op de trage vorderingen van de werken, grapte Gaudí, altijd dat zijn bouwheer niet bepaald gehaast was. God gunde het Gaudí dan ook niet om zijn levenswerk zelf te kunnen afmaken. Hij had voor zijn architect zelfs een tragisch einde in petto. In tegenstelling tot Kafka had Gaudí rond 1910 wel al eens tuberculose overleefd. Maar in 1926, op 73-jarige leeftijd, kwam hij aan zijn einde nadat hij onder een tram was terechtgekomen. Gaudí was toen niet op weg naar zijn kerk van de Heilige Familie, maar naar de Sant Felip Neri-kerk voor zijn dagelijks gebed. Omdat hij zichzelf de laatste jaren verwaarloosd had, werd hij na het ongeval aanvankelijk aanzien als een bedelaar, en kreeg hij niet meteen de zorgen die bij zijn status pasten. Bij zijn dood, na 44 jaar bouwen dus, was nog maar een kwart van de Sagrada Familia afgewerkt. Daarna gooiden ook nog de Spaanse burgeroorlog, de teloorgang van Gaudí’s plannen en de bouw van een metrolijn roet in het eten.

Inmiddels is er op Youtube wel een geweldig filmpje te vinden waarin wordt gesimuleerd hoe de bouw van de Sagrada Familia in het volgende decennium zou moeten vorderen. In de prachtig gemaakte clip kan je zien hoe de kerk in 2026 boven Barcelona zal uit torenen. De Sagrada Familia zal dan ook de grootste kerk ter wereld zijn, waardoor onze Basiliek van Koekelberg alweer een plaatsje zakt op die ranglijst.