Artists in residence: Michel Houellebecq in Brussel

Een paar maanden geleden ontstond de indruk dat je ‘Onderworpen’ van Michel Houellebecq gelezen moest hebben. Als je het ons vraagt kan je ook zonder. Al doe je er niemand kwaad mee en ontdek je al lezend zelfs dat Hotel Métropole een belangrijke rol speelt in de roman.

In 2011 verdween Michel Houellebecq spoorloos op het moment dat hij in Brussel werd verwacht tijdens zijn promotietour.

Toch moet Houellebecq bekend zijn met onze stad. In zijn roman Lanzarote had hij het al over de politie-inspecteur Rudi die in Brussel bleek te wonen en op bittere toon over zijn stad sprak: “De criminaliteit was allesoverheersend. Steeds vaker werden voetgangers in de winkelcentra aangevallen door groepjes jongeren. Bij wat er ‘s nachts gebeurde kon je beter helemaal niet stilstaan; al sinds tijden durfden vrouwen na zonsondergang niet meer alleen over straat.”

Maar in Houellebecqs recentste boek speelt Brussel nog een belangrijker rol. Aardig aan het goedgeschreven boek is dat Houellebecq de niet altijd even fraaie motieven die een religie en haar vertegenwoordigers kunnen aansturen ten volle onderkent. In zijn verhaal ligt een grote klemtoon op de verdoken hedonistische en patriarchale reflexen van de leidende elite in de moslimstaat. Omdat Allah van lekkernij en veelvrouwerij toch niet zo’n probleem lijkt te maken, gaan ook Westerse intellectuelen overstag.

Zo is er bijvoorbeeld Robert Rediger, een nieuwe collegevoorzitter aan de geïslamiseerde Sorbonne universiteit. Hij is een halve Belg die filosofie heeft gestudeerd in Louvain-la-neuve. Hij vertelt aan hoofdpersonage François, de literatuurdocent die hij wil overtuigen om terug te keren naar de universiteit, over zijn bekering. Die had plaats op 30 maart 2013, de dag waarop Rediger in Brussel langs Hotel Métropole liep en op een papier las dat zijn geliefde bar van het hotel na die avond definitief zou sluiten.

Houellebecq moet dat met eigen ogen gezien hebben, want de datum klopt precies en er was bij de aankondiging van de (tijdelijke) sluiting met het oog op het vinden van een nieuwe uitbater, inderdaad sprake van zo’n aanplakpapier.

Rediger, fan van art-nouveau (die hij Jugendstil) noemt, is zeer ontdaan. “Je hebt prachtige dingen in Praag en Wenen, je hebt ook een paar interessante gebouwen in Parijs en Londen, maar voor mij was het hoogtepunt van Jugendstildecoratie het hotel van Métropole in Brussel, en met name de bar.” Rediger mijmert in één moeite door zelfs over hoogtepunt en teloorgang van de Westerse beschaving en levenskunst.

In een boek waarin eten drinken een belangrijke rol spelen heeft de volgende lofzang aan het adres van het sluitende Métropole het nodige gewicht: “Te bedenken dat je tot dan toe broodjes en bier, warme chocolademelk met slagroom en slagroomtaartjes kon bestellen in dat absolute meesterwerk van decoratieve kunst. Dat je omringd door schoonheid je dagelijks leven kon leiden en dat dat allemaal ging verdwijnen, zomaar ineens, midden in de hoofdstad van Europa! Ja op dat moment heb ik het begrepen.(…) Ik heb dus die laatste avond doorgebracht in het Métropole, tot sluitingstijd. Ik ben lopend naar huis gegaan, half Brussel door, langs de wijk met de Europese instituties, dat lugubere fort met de sloppenwijken eromheen. De volgende dag ben ik naar een imam in Zaventem gegaan. En de dag erna heb ik in aanwezigheid van een tiental getuigen de rituele formule uitgesproken om me te bekeren tot de islam.”

Waterzooi van kip
Houellebecqs hoofdpersonage François gaat later letterlijk en figuurlijk dezelfde weg op en spoort naar Brussel in het kader van zijn studie naar de uiteindelijk tot het christendom bekeerde decadente estheet Joris-Karl Huysmans. “Vooral de goorheid en de triestheid van de stad hadden me getroffen, en ook de voelbare haat tussen de bevolkingsgroepen in Brussel voelde je je meer dan in enige andere Europese hoofdstad op de rand van een burgeroorlog.”

Hij vindt het café nog steeds gesloten maar bestelt in het hotel waterzooi van kip, en besluit dan om zijn Pléiade-uitgave van bekeerling Huysmans gedwee in te schrijven in het discours van zijn islamitische broodheren van de universiteit en de uitgeverij. Straks wordt Hotel Métropole nog een bedevaartsoord voor islamitische bekeerlingen.

vertaler van citaten: Martin de Haan