Artists in residence: Ultravox in Wenen

Een aantal weken geleden stond er in een degelijk Vlaams weekblad een ludiek artikel over foute videoclips uit de jaren 1980. Een makkelijk onderwerp natuurlijk, maar de journalist in kwestie had er werk van gemaakt en kwam geestig uit de hoek.

Omdat hij zelf wellicht te jong was om de jaren 1980 bewust te hebben meegemaakt kon hij op alle vlakken onschuldig pleiten en meedogenloos inhakken op de kitsch die we in de hoogdagen van de synthesizer en de beginjaren van de videoclip allemaal tolereerden. Zo vroeg hij zich bijvoorbeeld met gespeelde verontwaardiging af hoe de wereld na de videoclip bij Wake me up before you go-go van Wham! nog ooit verrast kon worden door de geforceerde coming out van George Michael.

Een andere genomineerde in de categorie meest lachwekkende videoclips uit de jaren 1980 was het filmpje dat bij de hitsingle Vienna van de Britse band Ultravox uit 1981 hoorde. Dat het pathetisch uitroepen van de naam van een stad en het inzetten van een slecht afgestelde rookmachine tot zo’n succes kon leiden kon er bij de jongeling niet in. En daar valt natuurlijk niets tegenin te brengen. Want de naam van een stad roepen en voorts wat mist spuiten met een ingehuurde rookmachine was exactly wat Ultravox deed. Wie er de tekst van het nummer bijneemt wordt niet veel wijzer. Met de Oostenrijkse hoofdstad heeft de hartenkreet van Midge Ure – de zanger van Ultravox, die in de clip onheilspellend boven de kraag van zijn regenjas en zijn artistiek snorretje uitkijkt – in ieder geval niet veel uitstaans. Het nummer gaat over een voorbije vakantieromance, die bij de betrokkene geen emoties meer losmaakt eens hij terug thuis is (It means nothing to me!).
Ure had dus even goed Oh Manilla!, Oh Tirana! of Oh Canberra! kunnen roepen. De zanger, inmiddels met kale kop en bovenlip, gaf achteraf wel toe dat hij aanvankelijk niet veel deed om de verhalen over geheime boodschappen in het nummer tegen te spreken. In de muziekpers hing hij zelf ook dure verhaaltjes op over Gustav Klimt en de Weense secessiestijl. En dat terwijl hij op het moment dat hij het nummer schreef nog nooit een stap in Wenen gezet had.

Maar nog geestiger is de anekdote van Russell Mulcahy, de cineast (van onder meer de Highlander-films), die de videoclip bij het nummer maakte. De man is afkomstig uit Nieuw-Zeeland, en met zijn aardrijkskundige kennis van Europa was het in het begin van zijn carrière nog niet zo geweldig gesteld. Hij stelde de jongens van Ultravox namelijk voor om in de clip al zingend een gondel voort te duwen. Spijtig dat iemand hem nog tijdig heeft duidelijk gemaakt dat ‘Vienna’ niet hetzelfde is als ‘Venice’.

Spaanse rijschool
Van het Venetië-idee behield Mulcahy dus wel de mist, en in de videoclip is ook nog een soort gemaskerd bal te zien, maar dat kan inderdaad even goed in een Weens kasteel gesitueerd zijn. Toch moet hij die denkt dat de videoclip voor Vienna ook echt in Wenen is opgenomen, nog eens goed kijken. Het was het operagebouw van Londen dat de grandeur van de Oostenrijkse hoofdstad moest evoceren. Samen met de dame in avondjurk en bontjas, en het paard dat over de straatstenen loopt als was het net ontsnapt uit de Spaanse rijschool.

Wat wel zou kunnen is dat Mulcahy met de esthetiek van zijn clip verwijst naar verfilming door Carol Reed van De Derde Man, een roman van Graham Greene die zich in Wenen afspeelt. Uri lijkt naast zijn drie andere bandleden eerder De vierde man, maar de clip en de film hebben alvast met elkaar gemeen dat er een geheimzinnige moord in voorkomt. En zo komen we dan uiteindelijk bij de grootste bijdrage die de videoclip bij Vienna aan de muziekgeschiedenis geleverd heeft. Het heet namelijk een van de eerste clips te zijn die een beetje is opgevat als een kortfilm. De groepsleden van Ultravox speelden dan wel nog een bijrol in de clip, door zijn werkwijze wees regisseur Mulcahy er zijn navolgers op dat artiesten zich niet per se zelf moeten aanstellen in de filmpjes waarmee zij hun muziek willen verkopen.