Maaike Neuville, Tessa Hall en Adanna Unigwe wekken Ifigeneia overtuigend tot leven

“Weet je in hoeveel scènes ik voorkom in mijn eigen tragedie?” Het is een van de pertinente vragen die Ifigeneia stelt in een overtuigende en vastberaden gedanste monoloog, die veel meer doet dan de lost scenes van de gelijknamige oude tragedie invullen. Ifigeneia beleefde woensdag pas haar echte première.

"Drie" is blijkbaar het antwoord op de vraag in hoeveel scènes het titelpersonage voorkomt in Iphigeneia in Aulis, de oorspronkelijke tragedie van Oude Griek Euripides. Om de verwaarloosde mythomaan in u even bij te praten: wanneer koning Agamemnon met het Griekse leger naar Troje wil afvaren om de geschaakte Helena terug te halen, wil hij desnoods wel zijn dochter offeren voor gunstig gestemde goden en een gunstige wind. Na enige aarzeling toont Iphigeneia zich ook bereid tot dat offer voor pa en zijn krijgers (ook al komt het uiteindelijk niet zo ver).

Even over dan naar Zij., het romandebuut waarin schrijfster en actrice Maaike Neuville, die ook deze nieuwe Ifigeneia schreef, al een actrice opvoerde die op weg naar een opvoering van haar theatersolo Ifigeneia vertelt over de grensoverschrijdingen door mannen waarmee ze in haar leven al te maken kreeg. Dat van alle personages die zij als actrice al vertolkte er "niet één uit de verbeelding van een vrouw was ontsproten", was maar één symptoom van een danig scheefgetrokken situatie. Want als verhalen ons doen handelen, doet het ertoe wie de pen vasthoudt.

Specifiek over Ifigeneia vroeg Neuvilles romanpersonage zich af wat Euripides niét had geschreven. Wat gebeurde er tussen het ogenblik waarop Ifigeneia "nee" zei en het moment dat ze toch toestemde? Voor de ontmanteling van het patriarchaat is onderscheid leren maken tussen een ‘nee’ en een ‘ja’ nu eenmaal een dingetje. In het neerschrijven van dat complexe gegeven zat meteen de volgende stap: “Zij moet vanonder de pen uit kruipen … Schrijver en beschrevene worden … Zij de nee, zij de ja en alles daartussen … Zij, de taal die ze weer uitvindt, zij het woord, zij de dans …”

Om maar te zeggen dat de kracht van de monoloog Ifigeneia niet afhankelijk is van, maar wel nog wordt vergroot door het feit dat het deel uitmaakt van een tweeluik. Maaike Neuville en coregisseur en choreografe Tessa Hall (P.A.R.T.S., Rosas) vinden het woord en de dans uit om samen met actrice Adanna Unigwe (Atropa, Grenslanders) van de fictieve monoloog uit Zij. een echte monoloog te maken. Dat is niet alleen aardig gevonden, maar cruciaal.

Voor de solo werd in de aankondiging de term "spoken dance" gemunt, maar laat ons die vondst voor een volgende gelegenheid houden. Wat Adanna Unigwe hier doet, is gewoon ijzersterk acteren en strijdvaardig dansen tegelijk. Een van de troeven van deze solo is de toon, kortom de flair, de naturel, de ernst, de humor en de energie waarmee Unigwe Ifigeneia belichaamt. Deze Ifigeneia van nu spreekt zodat je luistert. Ze plaatst woord en wederwoord met de kalme zelfverzekerdheid die wijst op weloverwogenheid. Zodra het kan sans rancune, maar nooit zonder noodzaak.

Ifigeneia deconstrueert droogweg en eerder sober de oorspronkelijke mythe, die een poging was om te duiden en te verklaren, maar ook een constructie van de mannen die de macht hadden. Ifigeneia - nota bene zelf het kleinkind van een verkrachting door oppergod Zeus - overloopt nog eens haar hele stamboom om de cyclus van moorden, wraakmoorden en andere vergrijpen samen te vatten.

Die hele Trojaanse oorlog was er één om een vrouw, waar voor de rest niet naar omgekeken of geluisterd werd. Die hele oorlog, met een stamboom van ‘aanleidingen’ en ‘verklaringen’ in vorige generaties (kijk ook naar de oorlog tussen Israël en Palestina, waar verderop in de KVS actie tegen wordt gevoerd), ‘moést’ gewoon doorgaan. Desnoods met een verzonnen akkefietje over gunstige wind en een offer aan de goden. De oorlog was een verhaaltje geschreven door en voor de helden en koningen die erin voorkomen. Tonen de beelden die anno 2023 in het nog bestaande Aulis werden gefilmd dan de mystiek van die plek, de banaliteit ervan, of beide?

Tegenover de spiraal van dood, het familiale juk, het verplichte zwijgen plaatst Ifigeneia in ieder geval het leven en het licht, haar persoonlijkheid, en haar spreken. Nadat ze opmerkt dat haar vader (zoals veel vaders) wellicht nooit iets tegen haar zei omdat hij in wezen weinig te vertellen had, en niet omdat hij zo onmetelijk wijs was, vraagt zij hem te luisteren naar de wind die er altijd al was om de bladeren en de golven te doen ruisen. Wat dacht hij van leven in de luwte in plaats van sterven als een held? Wat dacht hij van de nieuwe woorden van nieuwe generaties om een einde te maken aan de tragische spiraal? De "nee" van Ifigeneia tegen haar vader is óók een overtuigende "ja".

Ifigeneia van Maaike Neuville & Tessa Hall is nog tot 22/11 te zien in de KVS, meer info op www.kvs.be