Brussel wil van het gas tegen 2035, 'maar er zijn weinig alternatieven'

Weg met de premies voor gascondensatieketels en vanaf 2035 geen stookolieketels meer in huis. Met dat plan wil Brussel de koolstofuitstoot van gebouwen sneller verlagen. Energie-experts zijn verdeeld. “Brussel heeft historisch een efficiënt gasnet ontwikkeld. Er is een gebrek aan alternatieven.”

De Brusselse regering trok donderdag voluit de klimaatkaart bij de voorstelling van de beleidsprioriteiten voor de komende twee jaar. Daarbij hoort een ingrijpende renovatie van het woningenbestand, die al was aangekondigd, met bijhorende premies.

Vanaf januari 2023 verdwijnen de energiepremies voor gascondensatieketels. Die werken energiezuiniger dan een gewone gasketel, maar blijven wel draaien op fossiele brandstof. “Het is niet omdat de premie wordt afgeschaft, dat zo’n gascondensatieketel niet meer geïnstalleerd mag worden. Het gaat erom dat wij onze financiële steun richten op koolstofarme verwarmingsoplossingen, die nu nog te duur zijn,” zegt woordvoerder Simon Vandamme van energieminister Alain Maron (Ecolo). “In Vlaanderen en Wallonië gebeurt dat ook al.” De premies voor warmtepompen, zonnepanelen en isolatie blijven wel bestaan.

Vanaf 2025 worden zulke CO2-neutrale oplossingen verplicht voor nieuwbouwwoningen en ingrijpende renovaties. In 2030 wil Brussel de installatie op nieuwe stookolieketels verbieden en tegen 2035 moet ook het gebruik van stookolieketels overal verboden zijn. Het kabinet-Maron verduidelijkt na eerdere miscommunicatie dat alle andere woningen toch pas tegen 2050 (en niet 2035) energieneutraal moeten zijn. Voor overheidsgebouwen en kantoren moet dat al tegen 2040.

Prijsverschil

Wel verdwijnen dus de premies op gascondensatieketels. “Op zich geen foute maatregel, maar in de praktijk wordt dit moeilijk,” vreest directeur Christoph Leroy van verwarmingsinstallateur Viessmann. “In slecht geïsoleerde gebouwen is een warmtepomp over het algemeen minder efficiënt. En mensen die de afgelopen jaren een condensatieketel hebben gekocht, hebben daarmee een investering gemaakt voor de komende 25 jaar. Zij kunnen zich bekocht voelen als ze die vrij snel moeten vervangen door een warmtepomp.”

Leroy denkt dat de energiepremies voor warmtepompen niet volstaan. “Het prijsverschil tussen een gasketel en een warmtepomp is dermate hoog dat minder gegoede Brusselaars hun oude, inefficiënte verwarming wellicht nog minder zullen vervangen. Men bereikt dan het omgekeerde van wat men wil,” zegt Leroy.

Isoleren

Vanuit duurzaamheidsoogpunt is er meer begrip. “Nu nog een premie toekennen aan condensatieketels, dat wil je niet, want die ketels blijven nog minstens vijftien jaar draaien,” vindt Jo Neyens van ODE, de sectororganisatie voor duurzame energie in Vlaanderen. “Als je die premies afschaft, moet je wel een overgangsmaatregel voorzien. Je moet mensen begeleiden en ontzorgen.”

Hij verwijst bijvoorbeeld naar een leasingformule voor efficiëntere ketels, in plaats van een volledige aankoop. “Of je kan huizen isoleren via derdepartijfinanciering,” zegt hij. Daarbij blijft iemands energiefactuur ongewijzigd, terwijl de reële energiekost wel zal dalen. Het verschil op de factuur kan dan gebruikt worden om de isolatiewerken in stukjes te betalen, zonder dat de gebruiker dat meteen voelt. “Brussel hoeft het warm water niet opnieuw uit te vinden,” zegt Neyens.

Voorlopig werkt het Brusselse isolatie- en renovatieplan Renolution nog niet met zulke financiering. Het initiatief voor renovatie ligt hoofdzakelijk bij de individuele bewoners. De renovatieverplichting moet nog in wetgeving worden gegoten. Hoe haalbaar is een snelle uitstap uit fossiele brandstoffen dan? “Ja, dat wordt een uitdaging,” zegt professor mechanica en thermodynamica Julien Blondeau (VUB).

Warmtenetten

Blondeau onderzoekt in opdracht van het Brussels Gewest de mogelijkheden tot collectieve warmtenetten. In het Brusselse woningenbestand met veel appartementen en oudere woningen, kan dat een nuttige aanvulling zijn op individuele warmtepompen.

“We veronderstellen dat je met de restwarmte van de verbrandingsoven in Neder-over-Heembeek nog tot een derde van huizen in de Noordwijk kan verwarmen,” zegt Blondeau. Vandaag verwarmt die generator al het winkelcentrum Dockx en het Koninklijk Paleis van Laken, maar er is nog energie over. “Aangezien het gaat om warmte van hoge temperatuur, is die ook geschikt om oudere, minder geïsoleerde huizen te verwarmen. In het zuiden van de Noordwijk, met meer nieuwbouw, kunnen warmtepompen op lagere temperatuur wel werken.”

Daarmee is wel nog altijd maar één wijk verwarmd. Voor het zuiden of westen van Brussel loopt nog geen gelijkaardige studie. “Brussel is erg laat ten opzichte van andere Europese steden als het gaat om warmtenetten, simpelweg omdat het gasnetwerk hier historisch heel efficiënt is ontwikkeld. Iets anders leek niet nodig,” zegt Blondeau, die Kopenhagen en Dijon daarin als goede voorbeelden noemt. “Zelfs binnen dit en vijftien jaar is er een gebrek aan alternatieven.” Hij pleit voor een combinatie van oplossingen. “Er is geen one size fits all. We zullen alle mogelijke technologieën moeten inzetten.”

Correctie: Het kabinet van Brussels energieminister Alain Maron liet donderdag eerst weten dat vanaf 2035 alle fossiele brandstoffen verboden zouden worden in woningen, dus ook gasketels. Dat is dinsdag rechtgezet. Het verbod geldt vanaf dan enkel op het gebruik van stookolie.