Groene hoofdstad Nijmegen scoort hoge punten

“Daarbij komt dat de inwoners in het westen van de stad, waar veel industrie zat, in de jaren 1980 en 1990 heel bezorgd waren over hun gezondheid. Ze hadden het gevoel dat er in hun buurt meer kankergevallen waren dan in de rest van het land. Dat is nooit echt vastgesteld, maar zo groeide het bewustzijn rond duurzaamheid in deze wijken. Tot op vandaag monitoren burgers er de luchtkwaliteit met apparatuur die de gemeente ter beschikking stelt.”

Volgens Tiemens heeft Nijmegen de titel van Groene Hoofdstad ook te danken aan een consistent duurzaamheidsbeleid, al zestien jaar. “Zo ontstond er een draagvlak om de stad verder te verduurzamen op het vlak van economie, mobiliteit, afval en tal van andere domeinen,” vertelt de wethouder.En of Nijmegen een mooi rapport kan voorleggen.

Sinds 2013 rijdt het openbaar vervoer op groen gas. Een grijze wijk in het westen van de stad is in korte tijd groen geworden. Zelfs binnen Nederland staat Nijmegen bekend om zijn goede fietsinfrastructuur. En binnenvijf jaar moeten alle straatlantaarns in de regio Arnhem-Nijmegen op de capaciteit van in de eigen regio opgewekte elektriciteit werken.

Ook met water doet de stad, die in een bocht aan de Waal ligt, mooie dingen. Omdat de rivier in de flessenhals bij hoogwater regelmatig overstroomde, werd er enkele jaren geleden een zijarm uitgegraven langs waar het water kan ontsnappen. Het was een van de weinige overheidsopdrachten in Nederland die binnen de vooropgestelde tijd en binnen het vooropgestelde budget werden gerealiseerd.

Bovendien ontstond er zo een prachtig natuurgebied in het uitgegraven eiland op de Waal, waar het heerlijk is om te wandelen.

Circulaire economie

Zomaar een dinsdagavond in Nijmegen. Met een tweehonderdtal personen zit de turnzaal van een basisschool afgeladen vol voor een infoavond over circulaire economie. Na een kort theoretisch luik vindt er een groepsgesprek plaats met daarbij opvallend veel interactie uit de zaal.

Sinds 2014 organiseert Bert Lagerweij duurzaamheidscafés in de stad. Met dit soort avonden wil hij Nijmegenaren bijbrengen hoe ze hun leven duurzamer kunnen organiseren, zonder daarbij belerend te zijn. “We proberen iets onomkeerbaars te bewerkstelligen. Het is de bedoeling dat Nijmegenaren na een infoavond effectief hun afval scheiden, hun tuin vergroenen en voor zoveel mogelijk verplaatsingen de fiets nemen,” zegt Lagerweij.

Toen Nijmegen de titel van Groene Hoofdstad binnenhaalde, richtte Lagerweij samen met een groep enthousiaste Nijmegenaren de Green Capital Challenges op. Een jaar lang dachten Nijmegenaren in kleine groepen na hoe ze hun leven duurzamer kunnen inrichten aan de hand van veertien thema’s zoals mobiliteit, biodiversiteit en afval.

De groep die vanavond aan het woord is, richtte een woning in volgens de principes van de circulaire economie. Daarbij konden ze onder meer rekenen op de expertise van onderzoekers van de Radboud Universiteit en op de hulp van bedrijven in de buurt.

Een jaar lang mogen alle Nijmegenaren een kijkje nemen in een sociale huurwoning die alleen maar met gerecycleerd materiaal werd ingericht: denk aan een vloerbedekking van oude visnetten, boxershorts en oude overhemden, een bank van petflessen en andere huisraad van de kringwinkel.

“Iedere maand brengen we verslag van onze acties uit in stadskrant De Brug,” zegt Lagerweij. “Door zelf na te denken over duurzaamheid kan je met onze maandelijkse groene prijsvraag mooie prijzen, zoals een elektrische fiets, winnen. Met al onze acties willen we tegen het einde van dit jaar tussen de 10.000 en 20.000 inwoners bereikt hebben.”

Snelbinder

Brusselaars die in Nijmegen op de fiets stappen, weten niet wat hen overkomt. Werkelijk in alle uithoeken van de stad liggen er brede, vaak afgescheiden fietspaden en op heel wat plekken heeft de fiets voorrang op het autoverkeer.

“De laatste vijftien jaar is er veel geïnvesteerd in afgescheiden fietspaden,” vertelt creatief fietsondernemer Jos Sluijsmans. Samen met zestien andere fietsondernemers houdt hij kantoor in het Dutch Bicycle Centre en het Bakfietscentrum in het Honigcomplex, een voormalige soepfabriek met hoge silo aan de Waal.

“Snelfietsroutes verbinden de stad met Arnhem, Wijchen, Beuningen en Cuijk. Die routes zijn bovendien goed doorgetrokken in de stad. Ook tussen het station en de campus is er een goede verbinding per fiets.”

Pronkstuk van het fietsbeleid is de Snelbinder, een fietsbrug die in 2004 aan de Spoorbrug over de Waal werd opgehangen. “Dankzij de Snelbinder zijn mensen uit de Waalsprong (het gebied aan de andere kant van de Waal, red.) tien minuten sneller in de stad,” zegt Sluijsmans. Het architecturale hoogtepunt wordt nog steeds in toenemende mate gebruikt, want aan de overkant van de rivier komen er veel woningen bij.

De forse investeringen in fietsbeleid wierpen hun vruchten af. Het fietsverkeer naar de binnenstad nam de afgelopen jaren met twintig procent toe.

Het woon-werkverkeer per fiets wordt zelfs op 67 procent geschat. Het is geen toeval dat Nijmegen in 2016 werd uitgeroepen tot fietsstad van Nederland en dat een jaar later het wereldfietscongres Velo-City in de stad aan de Waal plaatsvond.

Ook transport per de fiets zit in de lift, zegt Sluijsmans, die sinds 2012 het International Cargo Bike Festival organiseert. “In Nijmegen zijn twee fietskoeriersbedrijven actief, eentje met meer dan twintig mensen in dienst. Daarnaast bieden bakkers, slagers en schilders hun diensten per cargobike aan. Grote bedrijven zoals DHL werken hier ook al met een grote fiets met een container op. Vanuit een distributiecentrum aan de rand van de stad brengen de fietskoeriers hun goederen al dan niet op spierkracht naar de stad.”

Energietransitie

De titel van Groene Hoofdstad houdt zowel een erkenning van geleverde prestaties als een aanmoediging in om in de toekomst nog meer verantwoordelijkheden te nemen op het vlak van duurzaamheid. Hoe wil Nijmegen de voorsprong op duurzaamheid behouden?

“De grootste uitdagingen voor de stad zijn mobiliteit en de energietransitie,” zegt Tiemens. “Op het vlak van mobiliteit streven we naar zero-emissie. De fossiele brandstoffen moeten de stad uit. Daarnaast moeten tegen 2050 alle woningen van het gas af. Dat betekent 2.500 woningen per jaar. Een kleine helft van de huizen kunnen we op het warmtenet aansluiten, maar de rest moet op elektro overgeschakeld worden. Dat zal nog grote inspanningen vragen. Het draagvlak dat we als Groene Hoofdstad op het vlak van duurzaamheid creëren, kan ons helpen om die doelen te bereiken.”

Een dag in Nijmegen

In minder dan drie uur sta je met de trein vanuit Brussel in Nijmegen.
In het circulair ingerichte bezoekerspaviljoen op Kelfkensbos kan je onder meer terecht voor groene wandel- en fietsroutes.

Een wandeling langs Veur-Lent, het eiland in de Waal dat ontstond na het verleggen van de dijk, is een must.

Medio mei opent de Bastei, een centrum voor natuur en cultuurhistorie aan de Waalkade.
In het Dutch Bicycle Centre aan het Honigcomplex kan je fietsclinics volgen, proefritten maken op bijzondere fietsen, of een koffie of biertje drinken aan de sfeervolle fietsbar.

Wie even de stad uit wil, kan van de natuur genieten in de mooie Ooijpolder of de kuiten trainen in de heuvels van gemeente Berg en Dal, gelegen tussen Nijmegen en de grens met Duitsland.