Topjaar qua luchtkwaliteit dankzij corona

2020 was een topjaar voor de Brusselse luchtkwaliteit en ook dit jaar wordt aan Kunst-Wet opnieuw de Europese jaargrenswaarde gehaald voor stikstofdioxide, al wordt de marge kleiner. “De boodschap is deels positief. We halen de Europese normen, maar met minder verschil. Om op termijn voor een goede luchtkwaliteit te zorgen is extra beleid nodig.”

Vorig jaar was een ongezien jaar qua luchtkwaliteit. In 2020 zakte de concentratie stikstofdioxide (NO2) aan meetstation Kunst-Wet voor het eerst onder de Europese jaargrenswaarde van 40 µg/m3, met een gemiddelde van 36 µg/m3. Met lockdowns en beperkingen op verplaatsingen was er dat jaar minder autoverkeer. Dat zorgde voor lagere concentraties aan stikstofdioxide. Die verkeersgerelateerde poluent kan voor ademhalingsproblemen en luchtweginfecties zorgen.

In 2021 was er meer autoverkeer dan in 2020, maar nog steeds minder dan voor corona. Aan Kunst-Wet steeg de concentratie stikstofdioxide in 2021 tot 38 microgram, nog steeds 2 microgram onder de Europese norm. Dat blijkt uit de eerste, voorlopige analyse van de luchtkwaliteit in 2021 van de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu (Ircel).

“Vorig jaar hadden we een stevige lockdown. Dat was dit jaar anders, maar we zien nog steeds een impact van de coronacrisis”, zegt Frans Fierens, luchtkwaliteitsexpert bij Ircel. “In de verkeersstatistieken zien we vooral in de eerste helft van het jaar minder autoverkeer. Er was een pak minder verkeer dan normaal.”

In de laatste maanden van dit jaar nam het autoverkeer opnieuw toe en naderden we de verkeersniveaus van voor corona. In november werd de Europese grenswaarde van 40 microgram wel overschreden. “We komen wel van een jaargemiddelde van 56 microgram in 2019”, zegt Fierens. “De boodschap is deels positief. We halen de Europese normen, maar met minder verschil. Om op termijn voor een goede luchtkwaliteit te zorgen is extra beleid nodig.”

Strengere WHO-normen: 'Onhaalbaar op korte termijn'

De lage-emissiezone draagt ook bij tot de daling van de stikstofdioxideconcentraties en wellicht had het weer ook een positieve impact. Ook op andere verkeersdrukke meetplaatsen daalden de jaargemiddeldes voor NO2-concentraties onder de EU-grens. Tot voor kort hanteerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dezelfde norm van 40 µg/m3, maar die werd in september verlaagd naar 10 microgram.

“Op korte termijn is die norm onhaalbaar”, zegt Fierens. “Als het verkeer blijft afnemen zullen we die norm de komende jaren niet halen. Zelfs als je al het verkeer emissievrij maakt halen we het niet, want NO2-uitstoot heeft ook andere bronnen.” Alleen in landelijke meetstations in de Ardennen werd de WHO-norm afgelopen jaar gehaald.

Fijnstof

Ircel keek het afgelopen jaar ook naar de fijnstofconcentraties. “We zagen dit jaar iets hogere fijnstofconcentraties dan in 2020, maar de waarden blijven lager dan voor corona”, aldus Fierens. “We zagen vorig jaar al dat fijnstof een polluent is met meer bronnen dan alleen het verkeer. De coronacrisis of lockdowns hebben hier iets minder invloed.” Naast het verkeer zijn ook industrie en huishoudens een bron van fijnstof.

De Europese daggrenswaarde voor fijn stof werd voor het achtste jaar op rij gehaald in Brussel, maar de strengere WHO-normen lijken, net als voor stikstofdioxide, onhaalbaar. “Die normen halen wordt nog een serieuze uitdaging”, aldus Fierens.

Eerste jaar zonder ozondagen

Tenslotte heeft Ircel een analyse gemaakt van de ozonconcentraties in 2021. “Wat dat betreft was het een speciaal jaar, want voor het eerst sinds de ozonmetingen in 1978 waren er dit jaar geen ozondagen”, zegt Fierens nog. Een ozondag is een dag met op minstens één meetplaats in België een overschrijding van de Europese ozoninformatiedrempel van 180 µg/m3.

“Dat er geen enkele ozondag was, heeft vooral te maken met de slechte, natte zomer. Er waren ook geen hittegolven, en dat zijn net de omstandigheden waarin we hoge ozonconcentraties halen.” Verder zorgt de daling van de uitstoot van stikstofoxiden en vluchtige organische componenten de laatste decennia voor steeds minder en minder intense ozonpieken. Voor ozon worden de strengere WHO-advieswaarden echter nergens in België gehaald.

2022

Hoe de luchtkwaliteit de eerste maanden van volgend jaar zal evolueren, kan Ircel moeilijk inschatten. Zo lang er minder verkeer is, is ook de luchtkwaliteit beter. “Vooral voor stikstofdioxide zal het afhangen van de mate waarin corona nog een impact zal blijven hebben op het verkeer”, aldus Fierens nog. “Dat is de laatste maanden al serieus geminderd.”

“Anderzijds wordt de lage-emissiezone opnieuw strenger en zet de autonome daling van emissies zich voort. We gaan niet meer terug naar heel hoge waarden.”