Dit is het plan voor een autoluwe Vijfhoek

Het heeft even geduurd maar nu is het af: het circulatieplan dat doorgaand verkeer uit de Vijfhoek moet weren. Het nieuwe verkeersschema is een compromis tussen de bereikbaarheid van het centrum en de wil om er overbodige auto's te bannen. En passant ontstaan ook tal van kleine voetgangerszones. “Dit heeft een revolutionair kantje.”

Brussel-Stad is één van de eerste zes gemeenten die in het kader van het gewestelijk mobiliteitsplan Good Move timmert aan een grote autoluwe wijk. De voorbije weken presenteerden Schaarbeek en Anderlecht al het resultaat van vele maanden denk- en vergaderwerk. Tegen 2030 moet het hele gewest op die manier aangepakt zijn.

Nu is het dus de beurt aan de Stad Brussel. Naar het plan wordt al een tijdje reikhalzend uitgekeken. Een omwenteling voor de Vijfhoek is er immers een voor alle inwoners en gebruikers van het gewest. Omdat iedereen wel eens in het centrum komt, maar ook omdat een autoluw hart van de stad ook invloed kan hebben op de mobiliteitskeuzes tot buiten Brussel.

Evenwichtsoefening

Het plan gaat in op 16 augustus en oogt als een evenwichtsoefening tussen twee grote doelen. Het eerste is om via lussen, eenrichtingsstraten en verkeersfilters (die personenwagens niet doorlaten) ervoor zorgen dat doorgaand autoverkeer niets meer te zoeken heeft in de Vijfhoek. Dat verkeer is vandaag goed voor liefst 42 procent van het totaal. Minder transitverkeer moet het centrum leefbaarder maken.

De tweede ambitie is om bestemmingsverkeer wél mogelijk te houden en ervoor te zorgen dat de lussen van daarnet de verschillende wijken niet isoleren. Er blijven dus verbindingen, die ook vaak de vele ondergrondse parkings bereikbaar moeten houden.

(Lees verder onder het vereenvoudigde plan)

We maken dat even concreet met een voorbeeld. Wie vandaag de Marollen binnenrijdt via de Hoogstraat, kan vervolgens langs de Keizerlaan en de Koningsstraat of de Pachecolaan het centrum weer uitrijden. In de toekomst zal het autoverkeer niet meer van de Hoogstraat naar de Keizerlaan kunnen, maar wordt het vooral teruggeleid naar de Blaesstraat, via een lus. Het einde van de Hoogstraat wordt een voetgangerszone (zoals al eens aangekondigd in 2014, maar nooit uitgevoerd).

Nog zo’n ingreep: bestuurders die de Koningsstraat binnenrijden ter hoogte van Kruidtuin zullen vanaf de zomer niet meer tot aan de Wetstraat raken. Op de Koningsstraat komt immers een verkeersfilter net voor de Wetstraat. Openbaar vervoer, fietsers en voetgangers kunnen er door, personenwagens niet.

Niet waterdicht

Het compromis tussen twee doelen betekent echter ook dat het circulatieplan niet waterdicht is voor doorgaand verkeer. Zo zal het nog steeds mogelijk zijn om de Vijfhoek van oost naar west te doorkruisen op verschillende manieren (bijvoorbeeld via onder meer de Wetstraat, de kathedraal, de Wolvengracht en de Dansaertstraat).

Ook noord-zuidverbindingen verdwijnen niet helemaal. Wie langs de Lemonnierlaan binnenrijdt kan bijvoorbeeld via de Cellebroersstraat, de Keizerslaan en de Pachecolaan dwars door de Vijfhoek.

“Dit is een plan van de meerderheid en niet enkel van de groenen,” zegt schepen van Mobiliteit Bart Dhondt (Groen), die in de verkiezingscampagne gepleit had voor een zuiver lussenplan. “Maar we zijn er wel van overtuigd dat het voor veel leefbaardere én veiligere wijken zal zorgen. Dit schema zorgt er trouwens ook voor dat 12 zwarte punten in de Vijfhoek veiliger worden, onder meer het kruispunt Wetstraat/Koningsstraat.”

Fietsas naast centrale lanen én op Dansaertstraat

In het plan zit ook een fietsas, die ervoor moet zorgen dat tweewielers vlotter van noord naar zuid door de Vijfhoek komen. Op drukke momenten lukt dat momenteel niet goed door de voetgangerszone op de centrale lanen. De as van de Arteveldestraat tot aan de Lakensestraat wordt daarom helemaal ingericht als fietsstraat. "Er zal minder autoverkeer zijn dan vandaag, dus heeft een fietsstraat daar zin," zegt Dhondt. Ook de Hoog- en Blaesstraat worden fietsstraten.

Hetzelfde geldt voor de Dansaertstraat. Die wordt over de hele lengte een fietsstraat, in de twee richtingen. Tussen de Ortsstraat en de Oude Graanmarkt wordt de straat ook eenrichting, staduitwaarts. Op fietsstraten hebben fietsers voorrang, mogen ze de hele breedte van de weg gebruiken en wordt het autoverkeer - dat de fietsers niet mag inhalen - beperkt.

Op tal van plaatsen zorgt het nieuwe circulatieplan alvast voor nieuwe autovrije plekken. Enkele voorbeelden:

• De Oeverpoort wordt geïntegreerd in de autovrije zone van de Marguerite Durassquare
• Op de Zennestraat wordt het deel waar vandaag al een middenberm is een autovrij plein
• Het Oud Korenhuis en de omliggende straten worden autovrij
• De Kapellestraat (tussen de gelijknamige kerk en het skatepark) wordt autovrij, waardoor het skatepark op termijn mogelijk uitgebreid wordt
• De heraanleg van de Stalingradlaan zorgt voor veel nieuwe autovrije ruimte
• Ook de Adolphe Maxlaan gaat naar één autorijstrook, waardoor de ruimte voor andere gebruikers groeit
• Het Vrijheidsplein (aan de Congresstraat) wordt verbreed tot op de Congresstraat, waar doorgaand verkeer niet meer zal kunnen.
• De Hallenstraat en Kiekenmarkt worden autovrij ter hoogte van Brucity

(Lees verder onder de gedetailleerde kaart van het circulatieplan)

Daarnaast wil de Stad samen met bewoners en gebruikers ook kijken of de volgende straten autovrij of autoluw kunnen worden:

• De Papenvest langs de site van de ‘Vijf blokken’
• De Naamsestraat tussen Koningsplein en Naamsepoort (te bekijken met de lokale handelaars)
• Een deel van de Ravensteinstraat en de aansluitende Houtmarkt
• In de Marollen: de Valkstraat en een deel van de Capucijnen- en Spiegelstraat

Het stadsbestuur wijst erop dat het plan tot stand kwam na een uitgebreide raadpleging van de bevolking en de andere gebruikers van het centrum, maar dat het onbegonnen werk zou geweest zijn om over elke straat apart te discussiëren.

“Het was aan ons om één coherent plan uit te werken en dat hebben we gedaan,” zegt burgemeester Philippe Close (PS) die samen met Bart Dhondt en schepen van Handel Fabian Maingain (Défi) het plan voorstelde. Dhondt wees erop dat de inrichting van de nieuwe vrijgekomen ruimtes dan weer wél met bewoners en gebruikers zal gebeuren.

“Het circulatieplan is de natuurlijke voortzetting van de invoering van de voetgangerszone,” zegt Dhondt. “Die functioneert, is ondertussen een internationaal voorbeeld geworden en maakt de stad aantrekkelijker. Dat is ook de bedoeling van dit verkeersschema.” De groene schepen benadrukt dat het plan geen experiment is. “Buitenlandse en binnenlandse steden als Rennes of Gent hebben aangetoond dat dit werkt. Parijs of Marseille werken ook in die richting.”

Het nieuwe plan speelt ook in op recente ontwikkelingen in de stad. “In de Vijfhoek heeft maar 30 procent van de gezinnen nog een auto en 79 procent van de klanten van winkels komt ondertussen zonder de auto,” weet Dhondt. "Dat we nu nog duidelijker de voorkeur geven aan stappen, fietsen en het openbaar vervoer (het STOP-principe) is eigenlijk het beleid dat zich aanpast aan de realiteit.”

Dat ziet ook burgemeester Close zo, die het over een plan met een revolutionair kantje heeft. “Tien jaar geleden zou dit plan nog niet gelukt zijn, maar de situatie is veranderd. De Vijfhoek telt steeds meer bewoners, 55.000 ondertussen, en die hebben een leefbare stad met openbare ruimte nodig.”

Ook de handelaars zag de burgemeester veranderen. “In de Sint-Katelijnestraat waren zij het die erop aandrongen om de straat autovrij te maken, met pizzeria Nona op kop. Om die nieuwe openbare ruimte te creëren, moet de auto plaats inleveren. Je schaarse ruimte kan je niet overal laten innemen door stilstaande auto’s. Dit plan sluit dan ook aan op ons parkeerplan, dat bovengronds parkeren ontmoedigt.”

Handelsschepen Maingain heeft er vertrouwen in dat het plan de handel eerder ten goede zal komen. "Het centrum is hyperbereikbaar met het openbaar vervoer, er zijn genoeg parkings en er is niets slechter voor de handel dan voortdurende files in het centrum."

Een jaar na de invoering van het plan volgen een evaluatie en eventuele bijsturingen. "En een tweede evaluatie is dan voor oktober 2024," geeft burgemeester Close nog mee met een brede grijns. Dan zijn er opnieuw gemeenteraadsverkiezingen.

Een pdf-versie van de detailkaart en een langere lijst van de belangrijkste ingrepen in het nieuwe circulatieplan vind je in de documenten hieronder.