‘Vijfhoek wordt nog autovrijer, maar knelpunten blijven’

In de Vijfhoek zijn er nog meer autoluwe en ook autovrije zones op komst, met dank aan het nieuwe circulatieplan. Daarmee zijn alle knelpunten echter niet weggewerkt. Wat met de verkeerschaos aan de Vlaamsepoort? En blijft de Grote Zavel een grote openluchtparking?

Oud Korenhuis wordt voetgangerszone

Op 16 augustus gaat het nieuwe circulatieplan van Stad Brussel voor de Vijfhoek in, een plan dat het stadscentrum autoluw moet maken.
Met een reeks ingrepen – verkeersfilters, eenrichtingsstraten, lussen – wil de Stad het doorgaand verkeer weren uit de Vijfhoek en over de kleine Ring sturen.
Ook worden er nieuwe autovrije plekken gecreëerd. Zo wordt een stukje van de Hoogstraat, van de Zennestraat en van de Koningsstraat autovrij.

Rond Oud Korenhuis komt er zelfs een kleine, nieuwe voetgangerszone. Niet alleen op het plein zelf, ook in de omliggende Eikstraat, Stoofstraat en Villersstraat wordt het autoverkeer gebannen.
Lore Tiebout, die op het pleintje koffie- en plantenzaak Gruun runt, kijkt ernaar uit, hoewel ze de nodige aanpassingen moet doen voor haar leveringen. “Het zal hier een stuk rustiger zijn, veiliger ook voor kinderen,” zegt ze. “Nu passeren er voortdurend auto's, die soms heel hard rijden.”
Ook Delphine Navez, die al 22 jaar op het plein woont en er een exporuimte heeft, vindt een autovrij Oud Korenhuis een goede zaak. Ze hoopt wel dat de sfeer van het plein hierdoor niet te veel zal veranderen. “Het is nu een leuk, levendig pleintje. Dit moet geen feestplein à la Sint-Goriks worden, zoals sommige handelaren willen.”

De Vlaamsepoort, een zwart verkeerspunt

Al het doorgaand verkeer wordt doorgesluisd naar de kleine Ring, zoals voorzien in het nieuwe Brusselse circulatieplan, is dan weer niet naar de zin van de bewoners, handelaars en buurtverenigingen van de Vlaamsepoort, het kruispunt van de kleine Ring met de drukke Dansaertstraat en Gentsesteenweg.

Op de spitsuren is het hier één grote verkeerschaos. Dat stelt ook An Macharis, coördinator van Avansa-­Citizenne, vast. De vormingsorganisatie heeft sinds drie jaar haar stek boven het bekende café Walvis en Macharis kijkt dus dagelijks uit op de heksenketel. “Het verkeer op de kleine Ring raast maar door, auto's, motoren, bestelwagens, bussen en ook veel zware vrachtwagens. Het lawaai is oorverdovend. Dan zijn er nog de trams in twee richtingen. In die wirwar moeten voetgangers en fietsers hun weg vinden. Er zijn hier veel scholen. Voor kinderen die de brug naar Molenbeek willen oversteken is het zeer onveilig. Het zebrapad is smal en vervaagd. Automobilisten die uit de Dansaert­straat rechtsaf slaan, moeten vaak een noodstop maken voor overstekende voetgangers. Levensgevaarlijk. Het is een wonder dat hier de laatste jaren geen dodelijke slachtoffers vielen. Maar er is wel veel blikschade en regelmatig worden fietsers van hun fiets gereden.”

Uit het onderzoek van Curieuzen­Air bleek enkele maanden geleden dat de Vlaamsepoort de plek met de slechtste luchtkwaliteit van het hele gewest is. “Dit verbaast me niets, met al dat zware en ook vaak stilstaande verkeer,” zegt Macharis. “Iedereen rijdt zich voortdurend vast.”

Tot nu toe ondernamen de Brusselse overheden weinig om dit zwarte punt weg te werken. Ook het nieuwe circulatieplan van de Stad Brussel zal de verkeersonveilige situatie niet oplossen, meent Macharis. Daarom zette haar organisatie mee de schouders onder het initiatief Picnic the Bridge, dat zondagmiddag plaatsvindt. Macharis: “Het kruispunt moet beter ingericht worden, zodat de buurtbewoners en andere gebruikers van het kruispunt veilig kunnen oversteken in alle richtingen.”

Volgens Gerben Van den Abbeele, tien jaar geleden initiatiefnemer van Picnic The Streets en nu ook weer betrokken bij de organisatie van deze picknick, zal er hoe dan ook geknipt moeten worden in het verkeer. “Er bestaat een groot misverstand over de kleine Ring, namelijk dat het stuk tussen Sainctelette en het Zuidstation beschouwd kan worden als een onderdeel van die Ring. Die weg, die in de heel dichtbevolkte kanaalzone ligt, is daar niet voor gemaakt. Die moet een soort stadsboulevard worden, geen halve snelweg zoals nu.”
Wat dan met het voornemen van de Stad Brussel om het transitverkeer van de Vijfhoek de kleine Ring op te sturen? “Daarmee verleg je het probleem alleen. Voor sommige bewoners wordt het leefbaarder, maar je ziet een hele groep mensen over het hoofd. Er zal een keuze moeten worden gemaakt: kies je er als stad voor om superbereikbaar te zijn met de auto of kies je voor de bewoners?”

Nog geen doorbraak voor Grote Zavel

De Grote Zavel, een van de mooiste pleinen van de Vijfhoek, is vandaag nog steeds een openluchtparking, terwijl er verschillende openbare ondergrondse parkings in de buurt zijn. Het is ook nog altijd een veel gebruikte route om met de auto van de bovenstad naar de benedenstad te rijden en omgekeerd. Het nieuwe circulatieplan verandert hier weinig aan.
“Het plein is lelijk met al die auto's, het komt niet tot zijn recht en wordt niet goed benut,” zegt Michel Van Roye, eind vorige eeuw Ecolo-schepen in Brussel-Stad en nu secretaris van de prestigieuze vzw Quartier des Arts (Kunstwijk), die ijvert voor het behoud van het Brusselse erfgoed.

Dat de Stad dit plein niet aanpakt, komt door het hevige verzet van de handelaars, vertelt Van Roye. “Christian Ceux (CDH/Les Engagés) probeerde het in 2008. Als Brussels schepen van Stedenbouw had hij een studiebureau belast met tellingen en een bevraging van de buurt. De resultaten zouden besproken worden op een openbare vergadering. Die werd echter meteen verstoord door boze handelaars. Ze begonnen de schepen hevig uit te schelden: dit is niet uw plein, het is onze parking.” Ceux hield er een klein trauma aan over en niemand bij de Stad Brussel waagt het sinds die memorabele avond nog om aan de Zavel te raken, aldus Van Roye.

De handelaars zijn ook de reden waarom Ans Persoons en Pascal Smet (One.brussels/Vooruit), respectievelijk Brussels schepen en Brussels staatssecretaris voor Stedenbouw, een nieuwe ondergrondse parking van tweehonderd plaatsen willen in het Lebeau­project, dat ontwikkelaar Immobel hoopt te realiseren in het vroegere Belgacom-gebouw aan de Zavel. “Hiermee kunnen we de handelaars overtuigen dat bovengrondse parkeerplaatsen niet nodig zijn,” zei Persoons hierover vorig jaar.

De vzw Quartier des Arts, die eerder al de heraanleg van het Egmontpark en het Troonplein bewerkstelligde, heeft intussen aangeboden om te bemiddelen. Van Roye: “De nieuwe generatie handelaars op de Zavel lijkt zich minder halsstarrig op te stellen. Wij zullen hun desiderata inzake parkeergelegenheid oplijsten, zonder iets te forceren, en we zullen kijken of er niet nog ergens extra parkeerplaatsen in de buurt te vinden zijn. Het gaat tenslotte maar om tachtig plekken die zouden verdwijnen.” Die informatie wil de vzw overmaken aan de Stad. “Wat er ook van zij, deze legislatuur verandert er niets aan het plein.”