Afgestoft (4): De Koninklijke Bibliotheek

De Kunstberg in zijn geheel is niet het meest geslaagde architecturale avontuur van Brussel, maar de bibliotheek… heeft iets. Een monoliet van beton, gebouwd op de plaats waar ooit het paleis van Karel Van Lotharingen stond. Een van de meer positieve gevolgen van de noord-zuidverbinding. Een van de grootste gebouwen van de hoofdstad. En toch is de kans groot dat u er nooit een voet binnen zet.

De Koninklijke Bibliotheek is alvast populair bij één hip volkje: studenten. Zij bevolken in steeds grotere mate de leeszaal. "We hebben die vorig jaar voor hen open gesteld," zegt medewerkster Linda Saenen. "En sindsdien zitten onze 170 plaatsen regelmatig vol. De studenten zeggen dat ze hier graag komen omdat hier niks mag: je moet stil zijn, er is geen afleiding en er heerst een ijzeren discipline (lacht)."

De leeszaal mag er dan nog altijd uitzien als op de dag van de inhuldiging van het gebouw in 1969, sinds enkele jaren doet ook de digitalisering in de bibliotheek zijn intrede. Langzaam maar zeker wordt de hele catalogus aan het online systeem toegevoegd. Al kunnen enkele zekerheden niet in bits en bytes omgezet worden. De fichebak blijft voorlopig onontkoombaar voor wie serieus onderzoek verricht.

Het systeem voor het aanvragen en inkijken van boeken blijft dan ook hetzelfde: boek opzoeken in de catalogus, fiche invullen, fiche afgeven aan de balie en dan uitgebreid antichambreren tot een medewerker je boek opgegraven heeft vanuit de boekentoren. "We gaan dat systeem niet veranderen," zegt Saenen. "Alleen zo weten we altijd perfect waar elk boek uithangt."

Het boekenrek van 150 kilometer
Veel studenten vragen zich af wat er allemaal gebeurt terwijl zij puffend wachten op hun bundel papier. In de boekentoren wordt dat duidelijk: zes miljoen werken, 17 verdiepingen en 150 kilometer boekenrekken. Begrijpelijkerwijs duurt het even om daaruit iets op te duikelen. Per verdieping ruik je wat voor boeken er liggen. De verse geur van nieuw papier versus de statige stoffigheid van een boek uit 1837.

Al dat papier in goede staat houden is al een uitdaging op zich. "De periode 1800-1950 stelt grote problemen," zegt Saenen. "Dat komt omdat men vanaf 1800 papier begon te maken op basis van hout. Dat levert geel papier op, en om het wit te maken voegde men chemische producten toe. Gevolg: er treedt na een tijdje verzuring op en het papier begint uit elkaar te vallen. De opkomst van de massaproductie van boeken zorgde ervoor dat de kwaliteit van het papier achteruit ging. Pas vanaf de jaren '60 onderkende men dat probleem."

Iedereen die in België een boek uitgeeft moet sinds 2008 verplicht twee exemplaren aan de Koninklijke Bibliotheek schenken, daarvoor was het slechts een exemplaar. Hetzelfde geldt voor boeken die over België gaan en van de hand van Belgische auteurs zijn. Begrijpelijkerwijs kampt de bib daardoor met beginnend plaatsgebrek. "We hopen in de toekomst een deel van de collectie, dat weinig wordt opgevraagd, te verhuizen," zegt Saenen. "Voor de duidelijkheid: wij gooien niets weg!"

Ferraris, Waultier en co.
De Koninklijke Bibliotheek is echter meer dan boeken. Er huist ook een indrukwekkende verzameling landkaarten. De afdeling Kaarten en Plannen bezit een van de drie originele Kabinetskaarten van Ferraris (de fameuze 'Ferrarisatlas'), waarop onze windstreken in de 18de eeuw voor het eerst zo gedetailleerd in kaart werden gebracht. Er zit onschatbaar materiaal in de afdeling voor wie het verleden van de hoofdstad wil bestuderen. Zo is er een kaart bij van ene Guillaume Wautier uit 1821. Ze geeft een blik op de tijd toen Brussel nog niet meer dan een slaperig provinciestadje was. Het overal aanwezige groen buiten de stadsomwalling is een reality check van jewelste.

Je zou het niet verwachten, maar de bibliotheek verzamelt ook geld. Of Penningen, om de meer gepaste naam te gebruiken. De vraag blijft, hoe komt zoiets in een bibliotheek terecht? "Een kwestie van prestige," zegt afdelingshoofd Johan Van Heesch. "In de negentiende eeuw moest elke zichzelf respecterende natie een collectie munten hebben." De collectie begon met een bijzonder genereuze gift van Baron de Hirsch en werd daarna uitgebreid. Er zit onder meer een zilveren Griekse munt tussen waarvan de verzekeringswaarde op drie miljoen euro staat.

De verschillende afdelingen van de bibliotheek krijgen regelmatig giften, van zeer uiteenlopende personen. De bekende grondwetspecialist Robert Senelle doneerde zijn persoonlijke bibliotheek en via Koningin Fabiola kwamen heel wat stukken van het hof in de bibliotheek terecht. Misschien iets om aan te denken als u een unieke boekenverzameling hebt en uw testament aan het opstellen bent.

Cafeteria met uitzicht
Tot slot nog een aanrader: ga zeker een koffie drinken in de cafetaria op de vijfde verdieping. Het uitzicht is er bijna even mooi als bovenop het vlakbij gelegen Muziekinstrumentenmuseum en het is er niet zo schandalig duur.

Om de zoveel dagen opent in Brussel wel een nieuw trendy café, restaurant of zelfs cyberwasserette. Maar het gewest bulkt evengoed van de parels waar de tijd is blijven stilstaan. brusselnieuws.be neemt mee naar een hoogst persoonlijke selectie van licht stoffige plekken waar u eigenlijk eens moet geweest zijn. Deel 4: De Koninklijke Bibliotheek