Artists in residence: Douglas Coupland in Vancouver

Hoe zou het nog zijn met Douglas Coupland? Goed blijkbaar. De schrijver die in 1991 wereldberoemd werd met zijn zeitgeistvattende en schoolmakende boek Generatie X, en wiens naam sindsdien nooit meer vernoemd wordt zonder dat er elders in de zin ergens een X voorkomt, is nog altijd zijn bezige zelf. Behalve in de literatuur is hij ook meer en meer actief in de beeldende kunst.

Coupland is zo’n mens waarvan je pas na een tijdje ontdekt dat hij eigenlijk een Canadees is. De vraag ‘zou die man misschien geen Canadees zijn?’ is er dan ook één die vaak ongesteld blijft. Van Brian Adams wilden we het bijvoorbeeld ook niet weten. Nochtans komt al in de eerste zin van Generatie X de Canadese prairie voor. Daar gaat de ik-persoon Andy naar een zonsverduistering kijken in een stemming van ‘melancholie en fascinatie’, die hem nooit meer zou verlaten. Toch speelt Generatie X zich grotendeels af in Amerika (Zuid-Californië), net als vele andere van Couplands romans (Shampoo Planet, Microserfs, JPod, ...). En als de actie zich dan toch in Canada afspeelt, zoals in Girlfriend in a coma (dat misschien verfilmd zal worden als televisiereeks), All families are psychotic, of Hey Nostradamus!, dan kan je niet zeggen dat het land echt in de schijnwerpers staat. Couplands romans vatten dan ook meer de tijd dan een plaats, meer de psychologie, de sociologie en de ideeënwereld van de personages dan hun omgeving. En die omgeving is in de meeste gevallen ook ‘geglobaliseerd’: “I think my writing, while 90 percent set in Vancouver, directly addresses globalization and its manifestations. Since the staggering ascendance of the Internet around 2000, I think it would be odd not to do so.”

In die visie op de geglobaliseerde (lees toch vooral ver-Amerikaniseerde, Angelsaksische en Westerse wereld) zit wel al iets ‘Canadees’. Standplaats Vancouver, gelegen in een grensgebied, biedt immers een perfect zicht vanaf de zijlijn. Vancouver is om te beginnen een wereldhaven en op die manier automatisch al erg kosmopolitisch. Ten westen van de stad ligt alleen nog de Grote Oceaan en het Verre Oosten. Niet toevallig woont er in het immer uitbreidende Vancouver dan ook een zeer grote Aziatische gemeenschap (veertig procent van de bevolking!). Ook als Coupland over feng shuï of sushi schrijft, heeft hij het dus over zijn thuisstad. Ten noorden van Vancouver, zo merkt Coupland graag op, strekt zich dan de wildernis uit, tot aan de Noordpool. De overgang tussen cultuur en natuur is hier wel erg duidelijk zichtbaar. Vancouver heeft een enorme skyline, maar daarachter en daarboven toornt het gebergte uit. Coupland groeide dan nog op in het noorden van de stad, dat met de rest verbonden is met de emblematische Lions Gate Bridge, een laatste groot gebaar van beschaving op de grens tussen immense drukte en opperste stilte. Het hoeft dus niet te verwonderen dat het werk van Coupland, dat zo vaak gaat over massa-informatie, -communicatie en technologie, ook een sterk contemplatieve kant heeft.

Triplex en narwalhoorns
Maar daarnaast heeft Coupland het ook al rechtstreeks over Vancouver en Canada gehad. “I’d say 25 percent of my work addresses the notion of Canadianness, and I’m unsure if people outside of Canada would understand that portion.” We kennen dat gedeelte van zijn werk inderdaad minder goed. Al was het maar omdat de drie boekjes die hij over Vancouver (City of Glass) en Canada (Souvenir of Canada 1 en 2) geschreven heeft, onvertaald gebleven zijn. In die boekjes probeert Coupland juist te vatten wat er nog standhoudt tegenover de globalisering, en wat er nog Canadees is aan Canada. Het is niet zo’n goed teken dat daar behoorlijk wat nostalgie bij komt kijken, maar anderzijds blijkt uit zijn beschrijvingen ook de kracht van particuliere bezigheden of symbolen als ijshockey, esdoornsiroop, de Canadese gans of Expo 86.

En van expo’s gesproken, wie voor 1 september nog in Vancouver geraakt kan daar nog gaan kijken naar een overzicht van Couplands beeldend werk ‘everywhere is anywhere is anything is everything’. Ook die titel zegt iets over het spanningsveld tussen particularisme en globalisering. Coupland, die zegt een visueel brein te hebben, en al beeldend kunstenaar was voor hij schrijver werd, doorspekt zijn popart dan ook zowel met universele elementen als lego en chewing gum, als met Canadiana zoals triplex en narwalhoorns.