Artists in residence: Ed Ruscha

Los Angeles is een horizontale stad waarvan je de kern niet kan vatten zonder het geheel in beeld te brengen. Een breedhoeklens volstaat daarvoor niet, en daarom zocht pop-artkunstenaar Ed Ruscha naar een andere oplossing.

Met Brussel is nog altijd hetzelfde aan de hand als met zowat alle historische Europese steden: het heeft een duidelijk centrum. Dat centrum valt min of meer samen met de historische groeikern van waaruit de stad zich ontwikkelde. En omwille van de stedelijke functies die er zich in het verleden opstapelden is het centrum altijd een centripetale aantrekkingskracht blijven uitoefenen op de stadsbewoners en -bezoekers.

Door de bevolkingsgroei kregen de meeste grote steden er wel een periferie en wat kleine centra bij, maar steeds bleef het zwaartepunt van de bedrijvigheid in het historische centrum liggen. Iedereen veronderstelt gemakshalve dat hij daar moet zijn omdat ‘het’ daar ‘gebeurt’. Niet onbegrijpelijk, maar ook niet echt een mechanisme dat vernieuwing stimuleert of horizonten verbreedt. Wellicht is het niet eens bijdetijds, die eeuwige terugkeer naar het oude centrum.

Voor bespiegelingen over het ontbreken van een centrum moet je bij postmoderne Franse filosofen zijn, maar het lijkt vandaag de dag een veel vruchtbaarder oefening om voort te snellen van knooppunt naar knooppunt, telkens op zoek naar weer iets nieuws, in plaats van dieper proberen door te dringen tot een kern die er misschien niet is. In Los Angeles, het prototype van de stad zonder centrum, hebben ze dat al een tijdje door.

De Engelse band The Fall maakte ooit een fijn nummer dat L.A. heet, en dat zoals iemand het bij de post van de clip op Youtube formuleerde, als officiële stadshymne van LA zou kunnen gelden. Frontman Mark E. Smith neuzelt zonder ophouden de letters L en A, op een compositie die – op een kleine inzinking na – zonder refrein en zonder veel variatie blijft cruisen op een snelle, veelbelovende maar nooit culminerende baslijn. Een uitstekend nummer om te spelen wanneer je met de auto de uitgestrektheid van Los Angeles verkent.

Wezenlijk
Een andere kunstenaar die deze wezenlijke trek van Los Angeles heeft gevat in zijn werk, is beeldend kunstenaar Ed Ruscha. Ruscha (1937) was een schilder, tekenaar, vormgever, fotograaf en cineast die opgroeide in Oklahoma, maar in 1956 naar LA kwam en het straatbeeld dat hij daar aantrof incorporeerde in de pop art. Hij reproduceerde de banale gebouwen, parkeerterreinen en tankstations slechts met minimale artistieke toevoegingen. Hij schilderde die ‘lazy architecture’ aanvankelijk nog, maar volstond er al snel mee ze gewoon te fotograferen.

Zijn zelf uitgegeven kunstboek Twentysix Gasoline Stations uit 1963 was daarvan een eerste voorbeeld. Het boek bevatte de foto’s van 26 tankstations in de omgeving van LA, niet meer en niet minder.

Nog bekender is misschien het fotoboek Every Building on the Sunset Strip uit 1966. Sunset Boulevard is de grillige 35 kilometer lange weg ten noordwesten van downtown Los Angeles. De Sunset Strip is het 2,4 kilometer lange onderdeel van die boulevard tussen Hollywood en Beverly Hills, waar zich sinds de tweede helft van de twintigste eeuw de bars, de cinema’s, de goktenten, de nachtclubs, en de reclamebillboards aaneenschakelen. Met een Nikon camera op zijn pick-up truck gemonteerd, fotografeerde Ruscha al die etablissementen langs weerzijden van de Strip, om de montage van al die beelden uiteindelijk af te drukken en uit te geven in een uitvouwbaar, zeven meter en een half lang boekje.

Deze droge inventaris - eigenlijk een primitieve voorganger van Google Street View, presenteerde hij dus als kunstwerk. Als je ogen langs de foto’s glijden, dan lijk je eveneens met de auto door Los Angeles te cruisen.

Ruscha heeft het procédé trouwens later nog herhaald, want zijn Streets of Los Angeles archief dat bewaard wordt in het J. Paul Getty Museum ginds, bevat nog duizenden negatieven van andere lokale verkeersaders, zoals Santa Monica Boulevard, Melrose Avenue en de Pacific Coast Highway.

En voor wie toch in Brussel op zoek zou willen gaan naar iets gelijkaardigs: de Brusselse fotograaf Marin Kasimir paste de techniek van de panoramische straatfotografie onder meer toe in zijn kunstwerk voor het metrostation COOVI, dat aan weerszijden van het perron panorama’s toont van COOVI in Anderlecht en het Muntplein in het centrum. Toch niet helemaal hetzelfde.