Artists in residence: Eric de Kuyper en Charlotte Mutsaers in Oostende

In de koningin der badsteden resideert ook het koningskoppel van de Nederlandse Letteren: Eric de Kuyper en Charlotte Mutsaers houden van Oostende, en betoonden de stad meermaals eer in hun geschriften.

En neen, De Kuyper en Mutsaers zijn geen echt koppel. Daarvoor zijn hun smaken en voorkeuren net iets té gelijklopend, en hun ideeën en gedachtenkronkels wellicht iets te verschillend. Ik vraag me zelfs af of er een deftige foto bestaat waar de twee eigenzinnige schrijvers samen op staan. Indien niet zou ik onze beste fotografen willen oproepen die foto alsnog te gaan nemen.

De Kuyper en Mutsaers zijn op twee maanden na even oud (respectievelijk 2 september en 2 november 1942) en hebben nog wel meer gemeenschappelijk. Zo zijn de twee geen permanente ingezetenen van Oostende. Mutsaers is ook altijd in Amsterdam en in Frankrijk te vinden geweest. Eric De Kuyper – die Nederland even goed kent als Mutsaers België – verblijft ook graag in Brussel en Zwitserland. Ze kennen dus allebei hun hoofdstad goed maar kunnen door hun zin voor detail ook de kleine voorstad aan zee smaken. Al bijna hun hele leven laten ze daar hun al zo scherpe zintuigen zandstralen en polijsten.

De Kuyper en Mutsaers zijn ook allebei dubbeltalenten, want Mutsaers is behalve schrijver ook grafisch kunstenaar en De Kuyper cineast. Mutsaers heeft haar flat volgens de laatste berichten nog altijd op de Groentemarkt in het centrum van Oostende. De Kuyper betrekt buiten het centrum een appartement op de zeedijk, waar hij zichzelf als stadsmens uitdaagt om “open en bloot de confrontatie aan te gaan met de natuur.” Mutsaers verwerkt haar hoogst eigenzinnige maar onfeilbare inzichten en theorieën in romans, essays, poëzie, en kortverhalen. De Kuyper schrijft naast zijn essays aan een autobiografische cyclus in de derde persoon enkelvoud, die inmiddels vele delen bestrijkt.

Als ik naar zee ga, neem ik altijd twee boeken van Eric de Kuyper mee om in te brevieren: Aan Zee uit 1988, en Met zicht op zee uit 1997. Ik ga dan wel van oudsher naar Nieuwpoort en niet naar Oostende, maar dat vindt De Kuyper goed. Zeegangers mogen immers niet te veel van hun pad afwijken: ‘Er waren mensen die elk jaar een andere badplaats uitprobeerden! Dat was barbaars, gaf blijk van een totaal gebrek aan trouw, continuïteit en traditie,’ schrijft hij in Aan zee, dat een onweerstaanbare aaneenschakeling is van herinneringen en overpeinzingen, die een nostalgische, soms ironische commentaar vormen op de jaarlijkse vakanties die De Kuyper als kind met zijn familie doorbracht in Oostende. De jaarlijkse muggenjacht in hun appartement in het achterhuis van een herenhuis in de Belle Epoque-wijk ‘Petit Paris’, het eindeloze spelen op het strand – zelfs als een regenbui ‘een bruin korstje’ op het mulle zand toverde – het achtervolgen van de mooie jongen die in het ijssalon werkte... Alles charmeert.

Erudiete blik
In Terug aan zee kijkt De Kuyper met zijn erudiete blik vanuit zijn huidige flat naar de Noordzee als landschap, naar het strand als een beschreven stuk papier, naar de architectuur van de stad, de schilderijen van Spilliaert, en ook even naar die vrouw die daar met haar hond op het strand loopt te ‘voetballen’ - Charlotte Mutsaers dus. De Nederlandse die ‘in Oostende oneindig veel meer wonderbaarlijke en vreemdsoortige zaken tegenkom(t) dan in Amsterdam’, schreef in 1999 haar ultieme boek over de zee... en over dennenbomen.

Zeepijn legt inderdaad op allerlei mogelijke en onmogelijke manieren het verband tussen alles wat met de zee en alles wat met pijn-, denne- en kerstbomen te maken heeft. U ziet het verband misschien niet, maar u had dan ook nog niet eens de gelijkenis tussen een visgraat en een dennentak opgemerkt. Mutsaers heeft er totaal geen moeite mee om in 250 bladzijden te bewijzen dat Oostende de ‘koningin der kerststeden’ is. En onderweg schrijft ze in Zeepijn ook een aantal brieven aan De Kuyper, waarin op hoog niveau gebakkeleid wordt over de kerstversiering onder en boven de zeespiegel. Mutsaers, De Kuyper, Ensor, Arno, Herr Seele... Oostendse stadslucht maakt vrij.