Artists in residence: The Marx Brothers in Casablanca

Het Witte huis staat in Marokko en is met meer dan vier miljoen inwoners de grootste stad van de Maghreb. Casablanca was oorspronkelijk een bolwerk van Berbers, die er vandaag nog een vierde van de bevolking uitmaken. Maar dat gesloten volkje kreeg in de loop der tijden bezoek van verschillende meer open gemeenschappen zoals eerst de Portugese en Spaanse, en later de Franse kolonisten.

Dat gaf een internationaal cachet aan de havenstad, die vandaag geldt als het economische hart van Marokko, en die de etymologie van haar naam nog altijd respecteert, aangezien de huizen en gebouwen er na meer dan duizend jaar nog altijd overwegend wit zijn.

Dat rond de stad een Westers parfum van oriëntaalse romantiek hangt, heeft echter vooral te maken met de populaire Hollywoodfilm Casablanca uit 1942, met Humphrey Bogart en Ingrid Bergman in de hoofdrollen. Die prent is eigenlijk gebaseerd op een toneelstuk dat steunde op ervaringen van de auteurs met verzetsactiviteiten in Europa (Wenen en Zuid-Frankrijk), maar de actie transponeerde naar de overzeese stad die toen werd gecontroleerd door het met nazi-Duitsland collaborerende Franse Vichy-regime. Daar profileren Rick Blaine (Bogart) en Ilsa Lund (Bergman) zich – ten koste van hun liefde – als verzetslui – tussen de vele andere expats, ballingen en vluchtelingen die Rick’s Bar frequenteren.

Van de qua productie eigenlijk routineuze studiofilm is natuurlijk geen enkele scene in Casablanca zelf opgenomen. Wat je te zien krijgt is een clichématige stripverhaalversie van een oosterse stad, terwijl Casablanca op dat moment ook al een staalkaart van art deco en andere moderne architectuur te bieden had. Het succes van de film lag evenwel in de romantische plot, de spitse dialogen, de iconische acteurs, en de zweem van authenticiteit die er onrechtstreeks toch werd ingebracht door de cast. Die laatste was namelijk in belangrijke mate samengesteld uit Europese acteurs die echt voor het nazi-gevaar waren gevlucht, en die in de film zowel verzets- als nazirollen kregen toebedeeld. Daarnaast profiteerde Casablanca ook van de (vervroegde) release tijdens de geallieerde invasie van Noord-Afrika eind 1942, en de daaropvolgende Conferentie van Casablanca in januari 1943, tijdens dewelke Churchill en Roosevelt de kansen in de oorlog verder in hun voordeel deden keren.

Virtuoze intermezzi
In 1946 volgde er zelfs al een soort van parodie op de film. Niemand minder dan de Marx Brothers, de New Yorkse fraterniteit van fratsenbakkers, bekend van klassiekers als A Night at the Opera en Duck Soup, maakten na de oorlog hun comeback op het witte doek met A Night in Casablanca. Daarin transformeert nachtclub ‘Rick’s Bar’ tot ‘Hotel Casablanca’, gerund door het besnorde personage van Groucho Marx. Dat is er zich niet van bewust dat zijn drie voorgangers werden vermoord door een gevluchte nazi die na de oorlog zijn gestolen schatten in het hotel wil komen ophalen. Dankzij zijn opdringerige bodyguard (rol van Chico) en de weerbarstige knecht (Harpo) van de ex-nazi, ontsnapt Groucho aan de nieuwe moordplannen. De film is niet de broers’ beste, maar de aaneenschakeling van sketches, woordgrappen en virtuoze muzikale intermezzi getuigen toch nog altijd van een voor die tijd bovengemiddelde spitsvondigheid.

Over de film ontstond overigens ook de mythe dat Warner Bros – producent van Casablanca – de Marx Brothers een proces zou hebben willen aandoen omwille van het gebruik van de naam ‘Casablanca’ in de titel. De broers zouden daarop gedreigd hebben Warner Bros een proces aan te doen voor hun gebruik van het woord ‘brothers’, waarop zij als Marx Brothers de rechten meenden te hebben.