Artists in Residence: Stieg Larsson in Stockholm

Geen idee wat u zich precies voorstelt bij een stad als Stockholm, maar wij gokken op een stad met zowel zonnige als duistere kantjes. Met dank aan het syndroom dat er zijn naam aan dankt, én aan de misdaadverhalen van Stieg Larsson.

Wij zijn nog nooit in de stad geweest, maar de klank ervan doet alvast het beste vermoeden. Stockholm is een interessant woord waar je uiteenlopende gevoelsassociaties op kan projecteren. Naar we vernemen is de Zweedse hoofdstad een welvarende stad met veel blauw water, veel groen van zowel de natuur als van de geoxideerde koperen daken, en veelkleurige gevels waarachter zich meer bewoners schuilhouden dan in Brussel.
Maar de statige naam doet ook een eigen, niet meteen te doorgronden karakter vermoeden. Het lijkt een stad te zijn waar zon en frisse lucht overvloedig voorradig kunnen zijn, maar waar evengoed nog iets aan de hand is eens de zon is ondergegaan. Waar de straten het decor zijn voor de internationaal gerenommeerde marathon of gay pride, maar evengoed voor de moord op een premier. We herinneren ons trouwens nog een hit van de Britse band New Fast Automatic Daffodils uit de jaren 1990 die om een of andere reden de naam Stockholm moest dragen en die dubbelzinnigheid in zich droeg: een aanstekelijk, licht euforisch nummer dat uiteindelijk roezig en drammerig werd onder invloed van de drank die erin bezongen werd. Misschien draagt het Stockholmsyndroom wel bij tot het enigma. Daar maakten Muse en One Direction recent nog nummers over. Het verschijnsel dat gijzelaars sympathie gaan opbrengen voor hun gijzelnemers, zoals in 1973 het geval was tijdens een gijzeling in een Stockholmse bank, intrigeert niet ten onrechte. Het is een variant op de sympathy for the devil, die wat ons betreft niet noodzakelijk altijd pathologisch hoeft te zijn. ‘Lijden’ aan het Stockholmsyndroom impliceert eigenlijk dat je temidden van het kwade ook op het goede kan focussen - geen courante maar ook geen onnuttige houding.

Sinds kort kan Stockholm behalve op haar syndroom en op de uitreiking van de Nobelprijzen ook nog prat gaan op iets anders dat in grote delen van de wereld een belletje doet rinkelen. De postuum uitgegeven Millennium-trilogie van de in 2004 overleden schrijver Stieg Larsson. Het zou interessant kunnen zijn om de impact van die reeks misdaadromans op de perceptie van de stad na te gaan. Geleide Larssonwandelingen en uitgestippelde Milleniumroutes behoren tegenwoordig immers tot de toeristische topattracties van de Zweedse hoofdstad. Ze nemen je - net zoals misdaadverhalen en detectives dat zelf helaas al te vaak plegen te doen - aan het handje doorheen een gefictionaliseerd stukje werkelijkheid. Een onschuldige gevel of een gezellige koffiebar in de hippe Södermalmbuurt, waar grote delen van de trilogie zich afspelen, zijn op die manier niet langer wat ze lijken, en zetten het duale aspect van de stad nog wat aan. Want ook veel van de aantrekkingskracht van misdaadseries ligt natuurlijk in de verontrustende aanwezigheid van het kwade temidden van het goede. Sympathieke trekjes bij de dader en zwakke kantjes bij de speurder behoren tot de vaste ingrediënten ervan.

Bij Stieg Larsson krijgt de fictie bovendien nog een extra dimensie, omdat de auteur als belaagd activist tegen racisme en vrouwenhaat - zelfs in een moderne stad als Stockholm in een gidsland als Zweden nog actuele thema’s - wist waarover hij sprak.