Laptopia: Schumanplein

Elke week scant Michaël Bellon met zijn laptop een plek in Brussel die tot de verbeelding spreekt, en geeft hij aan wat er eventueel nog aan kan verbeteren. Deze week zit hij op het Schumanplein.

SCHUMANPLEIN, MAANDAG 14 SEPTEMBER, 12 UUR

Deze ligt zo voor de hand dat we hem moeilijk achter de hand kunnen houden. Geert van Istendael merkte lang geleden al op dat het Schumanplein het lelijkste plein van Europa moest zijn, en sindsdien heeft niemand veel moeite gedaan om hem tegen te spreken. Iets goeds zeggen over deze vicieuze cirkel, deze neerwaartse spiraal, deze rotonde van roet, dit circus horribilis, affreuze amfitheater, kolderieke colosseum, dystopische dorpsplein – is dan ook een uitdaging.

Wie zoals ik – maar dan onbetaald – plaatsneemt op een van de bankjes op het plantsoen in het midden, heeft zijn laatste greintje zelfrespect verloren. Het grijsgrauwe grind ligt vol plassen, uit de kasseistroken zijn de stenen losgeraakt, er zit tape rond de lantaarnpalen, de beplanting is verdord of afgerukt, de wind probeert met het scherm van mijn laptop te flapperen. Op het achterplan geven liefst drie gebouwen zich over aan de bekende Brusselse vorm van raamprostitutie: duizenden vierkante meters leegstaande kantoorruimte staan tegen verlaagde tarieven te hoer. In de goot kolkt ondertussen in tegenwijzerzin het verkeer, zoals het spoelwater in een wc-pot.

Aan de oppervlakte is het Schumanplein een zessprong, maar onder de trieste tredmolen verstoppen metro’s en treinen ook het rommelende darmkanaal. In de lucht happen de straalverbindingen naar adem wanneer ze de mini-busjes van de nieuwszenders verlaten die verkeerd geparkeerd staan tussen het Justus Lipsiusgebouw van de Europese Raad en het Berlaymontgebouw waar #TeamJuncker zijn thuiswedstrijden speelt. De elektriciteitskabels liggen gewoon over de Wetstraat.

Het is moeilijk kiezen tussen de metaforen. Is het Schumanplein de stekkerdoos, de geboortevlek, de vuile navel of het zwarte gat van Europa? Wanneer een vrouw die het plantsoen oversteekt gedecideerd haar neus dichtknijpt, weet ik het. Het Schumanplein is de aars van Europa, en misschien kan er wat Europees geld worden vrijgemaakt om te onderzoeken of het toeval is dat die aars, net als bij het menselijk lichaam, vlakbij de pralerige instrumenten van de macht ligt.

WAT KUNNEN WE HIER NOG AAN DOEN? Een eerdere poging van architect Xaveer De Geyter om Schuman op de schop te nemen bleek al utopisch. Zijn winnend idee om er een Europees parlement voor de passant en de manifestant van te maken, werd geaborteerd. Maar is alles wat rest vertwijfeling? Niet iedereen die op het plantsoen passeert haalt zijn neus op. Ik zie kostuums en kortgerokten met hun badges, men and women in lycra met joggingsloffen of yogamatjes, toeristen en journalisten met hun opnameapparatuur. Robert Schuman heeft zelfs onderhoudspersoneel, want een man met een grijparmprothese komt een natgeregend papieren zakdoekje van mijn bank plukken.

Voorts staat op het plantsoen een groot bord van een manifestatie die hier recent heeft plaatsgevonden. Een drieluik met op het centrale paneel een naïeve tekening van het dode jongetje Aylan, dat met engelenvleugeltjes in de Europese sterrenhemel hangt. Rond hem hangen foto’s van Europeanen die de vluchtelingen welkom heten. Een paar van die foto’s zijn al op de grond gevallen, en volgens eigen tellingen van de organisatoren zijn het ook maar 1 miljoen mensen die ‘Welcome refugees’ zeggen, maar het is een mooi gebaar dat misschien telt.

En daar staat plots een Japanner die uit een speciaal etui een lange gedraaide hoorn tevoorschijn haalt waar hij fanatiek op blaast terwijl zijn vrouw foto’s neemt. Het onopgemerkte ritueel heeft iets zelfverzekerds.

En dan schieten ook de werklui in actie die al die tijd in hun camionette op instructies zaten te wachten. Ze discussiëren boven een grondplannetje en beginnen dan modulaire tafeltjes en bankjes te monteren die ik herken als de picknicktafels waarmee vzw eQuama bepaalde plekken in Brussel wil valoriseren. De man in burgerkleren die de langverwachte instructies kwam geven zet ook zelf een rijf in het grind om de onplantsoenlijke ondergrond toch een beetje te fatsoeneren. Regelmatig stopt hij om de waanzin van zijn onderneming tot zich te laten doordringen en dan weer van zich af te schudden. Misschien ligt daar de schoonheid van het Schumanplein. Bij de mensen die de aars van Europa willen komen schoonvegen.