Erfgoedorganisatie wil Zuidpaleis laten opnemen op lijst van bedreigde Europese monumenten

Arau heeft een procedure opgestart om het Zuidpaleis op de lijst van meest bedreigde monumenten in Europa te zetten. Daarmee wil de stedelijke denktank - die de steun krijgt van Europa Nostra Belgium - druk uitoefenen op de gewestregering om hun klasseringsaanvraag te behandelen. Eerder heeft een plekje op die lijst helpen voorkomen dat de authentieke en ingenieuze theatermachinerie in de Antwerpse Bourlaschouwburg zou verdwijnen.

Het Zuidpaleis werd gebouwd in 1880 en ontworpen door de Belgische architect Wynand Janssens. De architect heeft een hele reeks Brusselse realisaties op zijn naam staan, waarvan de bekendste misschien de bibliotheek van de Nationale Bank van België is. Het pand werd verschillende keren gerenoveerd door de broers André et Jean Polak, bekend van het ontwerp van het Atomium. Daaraan herinnerden de vereniging Arau, experts van het museum voor Industrie en Arbeid 'La Fonderie' en de vereniging Europa Nostra Belgium in een persconferentie woensdag.

Het gebouw heeft niet alleen een historische waarde, ook de context is belangrijk, vindt Pascal Majerus van 'La Fonderie'. Volgens hem was het Zuidpaleis er voor Brusselaars én de toeristen en is het in de loop van de eeuwen meegegroeid met de behoeftes van de stad. Zo huisvestte het ooit een bijzondere horloge-opleiding en een industriemuseum. Ook de brouwersopleiding zat er, voor die naar Ceria verhuisde. Met Hogeschool Francisco Ferrer heeft het Zuidpaleis nog steeds een opleidingsinstituut in huis. Vanaf de jaren zeventig kreeg het gebouw een belangrijke extra functie voor de mensen in de wijk dankzij nieuwe sportzalen.

De aankondiging om het Zuidpaleis begin 2025 te ontmantelen om de metrotunnel te kunnen graven, weegt zwaar op de ondernemers, omwonenden en de gebruikers van het Zuidpaleis.

Lees verder onder de video.

Recente renovaties

Arau krijgt dan ook brede steun van alle betrokkenen. Directrice Marion Alecian wil het “misverstand” uit de weg helpen dat er binnenin het gebouw niets van waarde zou zijn. Volgens Alecian onderging het gebouw de afgelopen eeuw verschillende renovaties, waarbij de jaren twintig het meest hun stempel hebben gedrukt. Trouwens, ook die sporen zijn nog te zien. Drieduizend kinderen komen er wekelijks sporten, tientallen ondernemers verdienen er hun dagelijks brood. “Het is een plek die geleefd heeft en verschillende functies heeft gehad. Het gebouw is net rijker geworden dankzij de geschiedenis.”

Wat de Arau-directrice ook opvalt, zijn de investeringen die de Stad Brussel en het Gewest hebben gedaan in het Zuidpaleis. De afgelopen vijftien jaar gaat dat bijvoorbeeld om het wijkcontract Rouppe dat de toegang naar de wijk moest verbeteren (20 miljoen in 2008), de nieuwe winkelgevels (25 miljoen in 2014) en de nieuwe dakbedekking om de temperatuur beter te reguleren (28.000 euro in 2021).

Bedreigde monumenten

Als het Zuidpaleis op de lijst van '7 Most Endangered Monuments Program' komt, helpt dat mogelijk om druk uit te oefenen op de regering, zo hoopt Arau. De Belgische tak van de Europa Nostra steunt het initiatief en heeft de brief bij het nominatiedossier geschreven. Een onafhankelijk panel kiest in het voorjaar welke dossiers op de lijst van '7 Most Endangered Monuments Program' komt.

"De aandacht van Europa Nostra zet vaak dingen in beweging," zei Adriaan Linters van de Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie in Het Nieuwsblad toen de afbraak van de mijnfabriek in het Limburgse Beringen werd tegengehouden. De 19de-eeuwse theatermachinerie van de Antwerpse Bourlaschouwburg is een ander voorbeeld dat eerder op de 'The 7 Most Endangered' werd geplaatst. Marie-Sophie Clippele van Europa Nostra Belgium noemt het als een succesvoorbeeld omdat de ontmanteling werd tegengehouden.

Het dossier van ARAU werd begin juli goed ontvangen en is 'in behandeling' laat de woordvoerder van staatssecretaris voor Stedenbouw, Ans Persoons, weten. De administratie urban.brussels buigt zich nu over het dossier, daarna zal de regering beslissen over een eventuele klassering. "De vergunning kan niet worden verleend zo lang de beschermingsprocedure niet is afgerond," klinkt het op het kabinet-Persoons.