Gehaat om hun gender of geaardheid: ‘Hopelijk heb ik ooit genoeg moed om te reageren'

Het is 2020, 51 jaar na de eerste Pride. En toch worden mensen uit de LGBTQ-gemeenschap nog steeds geconfronteerd met haat, vooral verbaal. Noa* en Jewel getuigen over de hate speech die ze over zich heen krijgen. “Het behoort gewoon tot de alledaagse ervaring van LGBTQ-personen.”

“Vuile lesbienne, je bent echt disgusting.” Noa* staat aan de bushalte van het Vorstpark en is op weg naar het werk. Deze 28-jarige Brusselaar is non-binair, iemand die zich niet thuis voelt in de binaire hokjes “man” of “vrouw”, en kreeg nog geen drie weken geleden LGBTQ-fobe haat (haat tegen lesbian, gay, transgender of queer personen, red.) over zich heen. “Ik hoorde achter mij wat gemorrel, maar had niet meteen door dat die persoon het tegen mij had. Er stond niemand anders aan de halte, dus ik luisterde beter en hij richtte zich wel degelijk naar mij.” Met een hart dat bijna uit hun borstkas klopt en een trillend lichaam stapt Noa* vlug op de bus en laat de haatspreker achter zich. “Was het woede of angst, ik weet het niet, maar ik heb mij er lang geagiteerd door gevoeld. Ik zat in shock op die bus.”

Gevoel van straffeloosheid

Uit een bevraging van mei vorig jaar bleek dat Brussel nog geen LGBTQ-veilige haven is. Alle zestien participanten gaven aan al eens geconfronteerd te worden met een vorm van fysiek of verbaal geweld in onze hoofdstad. Recenter nog was er de panseksuele vrouw Lou die aan Louiza uitgescholden en fysiek aangevallen werd omwille van haar seksuele oriëntatie. De coronacrisis, en de lockdown die daarmee gepaard ging, betekende mogelijks een schepje bovenop de hatelijke uitspattingen tegenover LGBTQ’ers in Brussel. “Door de lockdown waren veel winkels gesloten en bleven de straten redelijk leeg. Dat gaf sommige mensen een gevoel van straffeloosheid: als ik nu iemand uitscheld of aanval, dan heeft niemand het gezien”, verklaart Adebissi Adeye van het anti-hatespeechproject ‘Brave New You’.

Sociale media, geen safe space

Niet enkel in Brussel is er een probleem met LGBTQ-fobie. Uit het cijferverslag van het interfederaal gelijkekansencentrum Unia blijkt dat de meldingen van discriminatie, haatboodschappen en geweld tegen LGBTQ-personen in heel België tussen 2014 en 2019 van 80 naar 133 meldingen zijn gestegen. Daarbij gaat het grotendeels om haatboodschappen. Volgens Unia moeten we wel de vraag stellen of het geweld effectief toeneemt, dan wel vaker wordt gemeld. Wat het gelijkekansencentrum wel duidelijk ziet, is de grote aanwezigheid van haatdragend taalgebruik tegen deze groep op sociale media. Internet biedt veel haatsprekers een gevoel van anonimiteit, waardoor iemand virtueel aanvallen makkelijker lijkt.

Volgens Oumayma Hammadi van het Brusselse LGBTQ-huis RainbowHouse schort er ook iets met het taalgebruik van de sociale mediaplatformen zelf. “Facebook en Instagram zijn geen LGBTQ-friendly ruimtes. Er is nog veel censuur. Een aantal jaren geleden lukte het mij bijvoorbeeld niet om een Facebookevenement aan te maken met de woorden ‘gay’, ‘hiv’ en ‘seks’ in de titel.”

Ook op Instagram worden posts met LGBTQ-gerelateerde woorden door de algoritmes naar beneden geduwd. “Woorden zoals ‘lesbienne’ worden ofwel als scheldwoord gebruikt, ofwel hypergeseksualiseerd. Nog geen twee jaar geleden bestonden de eerste zoekresultaten op Google bij het woord “lesbian” louter uit porno. Door het werk van activisten zal je nu eerst op Wikipedia en artikels terechtkomen.” Wat er online gebeurt, is volgens Hammadi van RainbowHouse een weerspiegeling van de realiteit, waar er ook nog veel werk aan de winkel is.

Onwetendheid

Het project dat kadert binnen de Brusselse Pride focust volledig op jongeren en bestaat uit een samenwerking met elf Europese landen. Vanuit verschillende minderheidsgroepen wordt er naar haatdragend taalgebruik gekeken, maar België is het enige land dat zich specifiek op de LGBTQ-gemeenschap focust. Verschillende jonge sprekers kregen maandag in het RainbowHouse een platform om te praten over hun LGBTQ-ervaring met hate speech. Een van hen is 23-jarige Jewel.

“Ik maakte nog nooit verbale haat mee, maar het zijn die blikken. Elke keer dat ik in Brussel rondloop met mijn vriendin worden we aangestaard.” Geen expliciete scheldtirades dus, maar Jewel merkt dat er vaak vanuit religieuze overtuigingen haatdragend over holebi’s wordt gesproken. “Mijn ouders zijn Afrikaans en heel katholiek. Zij weten niet dat ik een vriendin heb, want ze zouden het daar heel moeilijk mee hebben. Ze geloven oprecht dat ik als holebi naar de hel ga. Het komt bij hen niet uit haat, maar eerder uit bezorgdheid.”

“Op zich heb ik er geen probleem mee dat mijn ouders het niet weten, want ik ben wel uit de kast bij mijn vrienden en zussen, maar ik wil erover praten omdat anderen in dezelfde situatie het misschien wel moeilijk hebben.” Jewel spreekt dan vooral over haar ervaring met haatdragende boodschappen vanuit het Christendom, maar de ‘Brave New You-er’ heeft ook vrienden uit de moslimgemeenschap die worstelen met hun coming-out. “Bij velen van hen is het nog strenger dan bij mij thuis. Ik geloof dat er in Brussel veel haatdragend taalgebruik vanuit religie voorkomt.” Toch wil Jewel voorzichtig zijn: “Ik wil niet naar één religie of etniciteit in het bijzonder wijzen. Tijdens de debatten spreek ik zoveel mogelijk over religie en LGBTQ-fobie in het algemeen. Er is geen plaats voor xenofobie.”

Actie-reactie

Hoe moet je dan omgaan met haatdragende LGBTQ-fobe taal? Reageer je? Loop je weg? Bij Noa* en Jewel ontbreekt het meestal aan energie of moed. “Moest ik in de situatie van Lou geweest zijn, dan had ik niks durven terugschreeuwen naar die mannen die ‘vuile lesbienne’ riepen. Soms worden LGBTQ’ers daardoor geslagen tot ze sterven. Ik wil niet vermoord worden omdat ik reageerde.” Toch vindt Jewel haar eigen houding allesbehalve positief. “Persoonlijk ben ik te bang, maar als iedereen zoals mij redeneert dan zou het probleem nooit aangekaart worden. Ik hoop dat ik zelf ooit genoeg moed heb om te reageren.” Het is ook cruciaal dat omstaanders in actie schieten, iets wat volgens Noa* bijna niemand doet. “Het lijkt wel alsof ik de enige in de wereld ben die reageert als ik andere mensen slachtoffer zie worden van seksisme of LGBTQ-fobie.”

Zo’n tegenreactie is inderdaad niet zonder gevaar. “Als slachtoffer moet je goed opletten of je wel veilig bent. Haatdragend taalgebruik kan heel makkelijk uitmonden in geweld. Als je het geduld en de moed hebt, kan je proberen om de hate speech met informatie te counteren”, zegt Adeye.

Hoe je dat precies moet doen, willen de jongeren van ‘Brave New You’ in de vorm van een ‘toolbox’ uitleggen, iets waar ze nu nog aan werken. Daarin speelt taal een grote rol. De meeste mensen begrijpen vandaag de dag waarom je het n-woord niet meer mag gebruiken, hetzelfde zou moeten gelden voor seksisme en homofobie in ons taalgebruik. Het is belachelijk om te beweren dat taal niet kan veranderen.” RainbowHouse lanceert met diezelfde redenering binnen een aantal weken hun online woordenlijst. Daarmee willen ze mensen leren welke woorden ze kunnen gebruiken en termen zoals ‘non-binair’ of ‘trans’ uitleggen.

LGBTQ-meldpunt

Slachtoffers van haatdragend taalgebruik kunnen ook melding doen bij de politie, maar veel LGBTQ’ers zien er het nut niet van in of beschouwen de politie niet als ‘safe’. Politiezone Elsene probeert de stap om melding te doen van LGBTQ-fobie kleiner te maken door een speciale meldknop toe te voegen aan hun site. Agenten kunnen ook vormingen volgen bij RainbowHouse, om beter geïnformeerd te zijn over de gemeenschap. Daarin leren ze over de verschillende letters van LGBTQIA+ en doen ze aan rollenspel.

“Veel mensen staan negatief tegenover de politie in Brussel, maar ik denk dat zij ook heel veel goede zaken doen. Het korps in Brussel bestaat uit duizenden agenten en het kost tijd om die allemaal te vormen,” aldus Oumayma van RainbowHouse. De Stad Brussel gaf vrijdag nog een duidelijk signaal met de aankondiging van een LGBTQ-plan. Dat omvat campagnes, zoals ‘All Genders Welcome’ en beschrijft ook hoe de politie in Brussel actief wil werken aan hun bondgenootschap met de LGBTQ-gemeenschap.

*Noa is een schuilnaam. De echte naam van deze persoon is bij de redactie gekend.