Hoe Brussel al acht jaar amper huurtoelages uitbetaalt

Leslie en Sakina voldoen allebei, net als 12.000 anderen, aan de voorwaarden om een huurtoelage te krijgen, maar het Brussels Gewest betaalt die toelage nauwelijks uit. Ook een nieuwe, simpelere aanvraagprocedure zet voorlopig geen zoden aan de dijk. Wat loopt er fout bij de administratie Brussel Huisvesting?

Leslie (32) leeft met haar zoontje van vier van een leefloon. Ze woonde tot voor kort in een eenkamerappartement in Anderlecht, waarvoor ze elke maand 680 euro – kosten niet inbegrepen – moest neertellen. De jonge moeder is een van de bijna 50.000 Brusselse huishoudens die op de wachtlijst staan voor een sociale woning.

Sinds 2014 kunnen de meest kwetsbare gezinnen op die lijst, vaak alleenstaande moeders met kinderen, daarom een 'huurtoelage' aanvragen. Dat is een subsidie om in de tussentijd een woning op de privémarkt te kunnen huren.

Maar die huurtoelage bleef grotendeels dode letter. Vorig jaar, zeven jaar na de invoering, bleken nog altijd maar vierhonderd van de tienduizend gezinnen die er recht op hebben ook effectief de premie te krijgen. De toelatingscriteria waren heel streng, de aanvraagprocedure heel gecompliceerd, en er waren problemen met het informaticasysteem.

Staatssecretaris voor Huisvesting Nawal Ben Hamou (PS) besloot de procedure daarom te vereenvoudigen en het bedrag wat te verhogen. De vernieuwde huurtoelage, die ze afgelopen oktober lanceerde, is een van de speerpunten van haar noodplan rond huisvesting.

Slapen in de woonkamer

Leslie vroeg de vernieuwde huurtoelage meteen in oktober aan. In haar situatie, met één kind ten laste, gaat het om een maandelijks bedrag van 200 euro. Zeven maanden later heeft ze echter nog geen antwoord, en nog geen steun.

Daarom is ze noodgedwongen verhuisd naar een ander appartement vol schimmel aan de muren. 60 euro, meer is het verschil in huishuur niet, en liefst zou ze zo snel mogelijk weer verkassen. “Door de schimmel hebben we allebei een allergie opgelopen en zijn we zelfs een tijdje in het ziekenhuis beland,” vertelt ze.

Daarom heeft ze samen met een tiental andere gedupeerden een Brussels advocatenkantoor in de arm genomen, dat het Gewest vorige week in gebreke heeft gesteld. Als de huurtoelage niet snel wordt uitbetaald, dienen ze een kortgeding in.

Zelfs een collectieve actie is niet uitgesloten, zo zei advocaat Laurent Arnauts op een persconferentie vorige week. “Het gaat hier niet over een premie voor de plaatsing van zonnepanelen die al jarenlang niet wordt uitbetaald, maar over essentiële steun voor de kwetsbaarste gezinnen in het gewest.”

Ook Sakina (47) hoopt dat ze binnenkort de overheidssteun mag verwachten. De alleenstaande schoonmaakster uit Laken met drie kinderen staat al sinds 2012 op de wachtlijst voor een sociale woning. Haar eerste aanvraag voor een huurtoelage werd in 2017 afgewezen omdat ze bepaalde documenten een paar dagen te laat indiende. Een andere keer meldde Brussel Huisvesting dat haar dossier was zoekgeraakt.

Intussen is ze door haar hoge huishuur in de schuldbemiddeling beland en verhuisd naar een appartement dat 80 euro goedkoper is, maar een slaapkamer minder heeft.

“Ik slaap nu in de woonkamer. Een ander probleem is dat we op de derde verdieping wonen, zonder lift. Ik heb al knieproblemen, en door de stress sinds kort ook hartklachten. Al die trappen zijn moeilijk voor mij.”

Toen de vernieuwde huurtoelage werd aangekondigd, diende Sakina opnieuw een aanvraag in. Ze komt samen met haar kroost in aanmerking voor 280 euro per maand.

Huurtoelage gekregen én weer verloren

Met de vernieuwde huurtoelage heeft Ben Hamou de veel te gecompliceerde aanvraagprocedure verbeterd, daar zijn vriend en vijand het over eens. Bewijs daarvan: de 14.000 nieuwe aanvragen en 11.600 goedgekeurde dossiers, die de staatssecretaris eind april in het parlement aankondigde.

Maar dat betekent nog niet dat de premie, die voor januari was aangekondigd, intussen gestort wordt. Wat loopt er fout bij gewestadministratie Brussel Huisvesting? Het lot van de vierhonderd gezinnen die er eerder met veel moeite in geslaagd waren om een huurtoelage te bemachtigen is in dat opzicht tekenend. Toen de vernieuwde premie in oktober werd gelanceerd, waren ze plots hun huurtoelage kwijt, omdat hun gegevens niet tijdig waren overgezet.

Nadat staatssecretaris Ben Hamou daarover begin februari kritische vragen had gekregen in het parlement, toog ze volgens getuigen zelf naar de Gewestelijke Overheidsdienst Brussel (GOB), waar Brussel Huisvesting deel van uitmaakt, om een snelle oplossing te eisen. Midden februari kregen de 404 gezinnen een voorschot, en sinds eind april zouden ze hun huurtoelage weer ontvangen.

Het doet vragen rijzen over de manier waarop Brussel Huisvesting de uitbetaling organiseert. Een personeelslid getuigde eerder anoniem bij BRUZZ: “Er zijn al jaren en jaren problemen. De dienst huurtoelages functioneert niet goed, de medewerkers verwerken te weinig dossiers. Er is het informaticaprobleem, voornamelijk een gebrek aan competentie bij de mensen die daarover beslissingen moeten nemen.”

Een gelijkaardig beeld hing de ontslagen klokkenluider Claude Archer op, die ook mee het initiatief nam voor de rechtszaak van de gedupeerden. De dag dat de staatssecretaris zich in de plenaire vergadering over de uitblijvende huurtoelages moest verantwoorden, werd tegen hem een disciplinaire procedure opgestart die twee maanden later tot zijn ontslag leidde.

Maar niemand anders binnen de Gewestelijke Overheidsdienst wil praten, zelfs een opgestapte oud-medewerker niet. Twee van de drie permanente vertegenwoordigers van de vakbonden binnen de GOB krijgen we ook niet aan de lijn.

Toen in februari bleek dat de huurtoelage nog niet werd uitbetaald en staatssecretaris Ben Hamou in het parlement werd ondervraagd, zei ze dat de deadline verschoven was naar 28 maart, vanwege onderhandelingen met de FOD Financiën over inkomensgegevens. Volgens Ben Hamou circuleerden er 27 versies van een samenwerkingsakkoord over de bescherming van de persoonsgegevens voor dat werd afgeklopt.

Kruissnelheid

Dat ook die deadline einde maart niet gehaald werd, wijt de staatssecretaris aan de tijd die nodig is om een aanbesteding uit te schrijven en een leverancier te kiezen voor het informaticaplatform. Sinds eind 2021 huurt Brussel Huisvesting consultants van Deloitte in die de bugs uit het systeem moeten halen.

Sinds april is de software er, en zijn de medewerkers begonnen met dossiers in te voeren, klinkt het. “Maar door de soepelere toelatingsvoorwaarden is er een stroom aan kandidaten die verwerkt moet worden,” zei adjunct-secretaris-generaal Gerd Van Den Eede van de GOB vorige week aan tv-journaal BRUZZ24. “Het systeem komt nu op kruissnelheid, en we kunnen er vertrouwen in hebben dat dat zijn vruchten zal afwerpen.”

Slecht rapport voor grote baas

Intussen zijn er veranderingen aan de top van Brussel Huisvesting op til. Het tweede mandaat van directeur-generaal Arlette Verkruyssen (oud-kabinetsmedewerkster van Guy Vanhengel, Open VLD) is eind maart afgelopen. Van een onafhankelijke evaluatiecommissie had ze een paar maanden eerder - vrij uitzonderlijk - een ongunstige evaluatie gekregen, meldde Le Soir. Een kwalificatie die ze aanvocht en die de regering, die het laatste woord heeft, vervolgens heeft omgezet in een gunstige beoordeling.

Of de aanvankelijk negatieve beoordeling iets te maken heeft met de resultaten die haar administratie neerzet? “Helemaal niet,” zegt Verkruyssen. “De regering heeft mijn evaluatie aangepast omdat de feiten dat staven. Ik heb hier een heel nieuwe managementcultuur binnengebracht. Mijn diensten werken prima.” Op de verklaringen van Archer wil ze verder niet ingaan, omdat de juridische procedure over zijn ontslag nog loopt.

Toch is Verkruyssen geen kandidaat meer om zichzelf op te volgen. Ze zou het na twee mandaten in een selectieprocedure moeten opnemen tegen andere gegadigden. Omdat de opvolgingsprocedure nog moet opgestart worden, blijft ze wel nog zes maanden langer aan het roer.

Terug naar de huurtoelage. Wanneer kunnen de begunstigden die nu eindelijk verwachten? Eind april zei staatssecretaris Ben Hamou in het parlement "dat 1.068 dossiers op het punt stonden om betaald te worden". Aan de RTBF zei ze dat iedereen die er recht op heeft tegen eind september zijn huurtoelage zal ontvangen.

Ze zullen die ook met terugwerkende kracht krijgen vanaf de dag van hun aanvraag. Dat betekent wel dat ze het eerst nog maanden zonder steun moeten zien te rooien. “Ik vrees dat een flink deel van de steun uiteindelijk naar deurwaarders en invorderingskantoren zal gaan,” zegt advocaat Laurent Arnauts.

Success story

Volgens Ben Hamou's woordvoerster zijn intussen honderd toelages uitbetaald, maar een verdere timing kan ze niet geven.

“Ik kan er geen precieze data op plakken,” klinkt het ook bij Verkruyssen, “maar ik heb net getekend voor een groep mensen die binnenkort hun huurtoelage zullen ontvangen. Mijn medewerkers zijn al begonnen met de uitbetalingen. Het is een success story: wie een huurtoelage wil, moet nu enkel nog een huurovereenkomst en rekeningnummer doorgeven. Dat maakt alles zo veel eenvoudiger. Wij zitten mooi op schema.”

Mooi op schema, als de staatssecretaris al tweemaal een deadline voor de betalingen aankondigde die niet gehaald werd? “Dat moet u aan de staatssecretaris vragen. Ik weet dat de administratie bepaalde modules op bepaalde momenten zou ontvangen, en daarbinnen zitten wij precies op schema. Tot het uitspreken van termijnen zal u mij niet verleiden.”

“Ik blijf waarschijnlijk tot eind september op post – tenzij er eerder een vervanger zou zijn – en ik ben er heel gerust op dat die uitbetalingen in die tijd zullen gebeuren. Ik zie die eventuele rechtszaak met vertrouwen tegemoet. Dit is allemaal een storm in een glas water.” Wat ze hierna gaat doen? “Dat zien we dan wel weer, ik ben iemand die de problemen oplost als ze zich stellen.”