Kortgeding dreigt over uitblijven huurtoelages: 'Parlementair onderzoek nodig'

Advocatenkantoor Watt Legal stelt het Gewest in gebreke over het uitblijven van de huurtoelage waar 12.500 Brusselaars met een laag inkomen recht op hebben. Als die niet snel wordt uitbetaald, volgt een kortgeding en indien nodig zelfs een collectieve actie. "Een parlementair onderzoek is nodig, dit is een groter schandaal dan de zaak-Samusocial." Het kabinet van bevoegd staatssecretaris Ben Hamou (PS) zegt dat de betalingen geleidelijk aan zullen worden uitgevoerd.

Bijna 50.000 Brusselse huishoudens staan op de wachtlijst voor een sociale woning. Omdat het Gewest niet voldoende sociale woningen voorziet, moest sinds 2013 een huurtoelage de meest kwetsbare mensen op die lijst toelaten om toch een betaalbare woning te vinden, maar dan op de privémarkt.

Maar die huurtoelages worden nog altijd nauwelijks uitbetaald, meldt advocatenkantoor Watt Legal, dat bekend is voor een aantal collectieve acties, donderdag tijdens een persconferentie. Op initiatief van de ontslagen klokkenluider van Brussel Huisvesting, Claude Archer, en zijn vzw Transparencia stelt het kantoor het Gewest woensdag of donderdag in gebreke over de huurtoelage.

"Het budget voor die huurtoelage werd elk jaar voorzien in het gewestbudget, jaarlijks voor een bedrag tussen de 15 en 30 miljoen euro," zegt advocaat Laurent Arnauts van Watt Legal woensdag op een persconferentie op zijn kantoor. In 2021 gaat het volgens het advocatenkantoor om 29,4 miljoen euro. Het kabinet van staatssecretaris van Huisvesting Ben Hamou (PS) spreekt dat tegen en zegt dat er vorig jaar 11 miljoen voorzien was. In 2022 voorziet de staatssecretaris 38 miljoen euro.

"Het Gewest heeft een administratieve muur opgericht die voor minderbedeelden bijna onoverkomelijk was," zegt Arnauts. "De voorwaarden om de toelage te bekomen, waren extreem gecompliceerd. Toen ik de uitleg las, viel ik bijna van mijn stoel: de procedure voor de huurtoelage was ingewikkelder dan die voor een fiscale fraudeur die zijn situatie wil regulariseren."

14.000 aanvragen

Resultaat: in 2018 ontvingen nog altijd maar 200 van de tienduizend in aanmerking komende gezinnen de huurtoelage. In 2021 waren dat er pakweg vierhonderd. In 2021 voerde staatssecretaris voor Huisvesting Nawal Ben Hamou een administratieve vereenvoudiging door.

"Die heeft de euvels voor 90 procent verholpen, het is een serieuze vereenvoudiging van de procedure," zegt Arnauts. Ook de bedragen werden iets opgetrokken: het basisbedrag is nu 160 of 120 euro (voor wie iets meer verdient), plus 40 of 20 euro per kind ten laste.

Sinds oktober 2021, wanneer de vernieuwde huurtoelage van start ging, hebben intussen al bijna 14.000 mensen een aanvraag ingediend. Maar uitbetaald wordt er nog altijd niet, op een honderdtal nieuwe rechthebbenden na.

Het kabinet-Ben Hamou laat weten dat het verbaasd is over de actie. "Wij hebben de huurtoelage net verhoogd, de aanvraagprocedure vereenvoudigd en het toepassingsgebied uitgebreid. Er is ook geld voorzien om mensen retroactief te betalen vanaf het moment dat de vernieuwde huurtoelage van kracht ging, in oktober 2021. Dat is een som van 1.500 à 2.000 euro die die mensen nog kunnen verwachten. De eerste honderd mensen hebben intussen de nieuwe huurtoelage ontvangen, geleidelijk aan worden dat er meer en meer."

Alleenstaande moeders Leslie (32) en Sakina (47) wachten allebei al jaren op een sociale woning: Sakina sinds 2012, Leslie sinds 2018. Ze vallen allebei binnen de criteria voor een huurtoelage. Dat die er nog altijd niet is, heeft een grote invloed op hun leven, getuigen ze op de persconferentie. Achteraf vertelden ze BRUZZ over schimmel op de muren en slapen in de woonkamer.

'Nationaal schandaal'

Arnauts: "We zouden het normaal vinden dat er een deftig onderzoek gebeurt naar wat er in de administratie is misgelopen. Het zou helemaal ongehoord zijn dat een flink deel van het ongebruikte budget zou worden gebruikt voor externe consultants van Deloitte, die naar we gehoord hebben intussen zijn ingehuurd om de situatie recht te trekken."

Het kabinet-Ben Hamou bevestigt dat Brussel Huisvesting sinds vorig jaar beroep doet op de consultants van Deloitte die een internationaal platform, Salesforce, aanpassen aan de diensten van Brusselse gewestadministratie. Zij lossen bugs op als formulieren bijvoorbeeld niet correct zijn ingevuld. Dat geldt voor Brussel Huisvesting, maar ook voor andere diensten van de gewestadministratie. "Deloitte voert de dossiers niet zelf in, of encodeert ze niet. Dat zijn beschermde gegevens. Ze zijn er enkel voor de technische ondersteuning", verduidelijkt Annaïk De Voghel, woordvoerster van Ben Hamou.

Een parlementair onderzoek naar de oorzaken van de niet-uitbetaling van de huurtoelages is nodig, pleit meester Arnauts. "Dit is echt een nationaal schandaal, het gaat om tientallen miljoenen euro per jaar. Samusocial is in vergelijking maar een peulschil, maar er was disproportioneel meer aandacht voor die intern politieke zaak. Ruim twaalfduizend mensen hebben juridisch recht op deze toelage. Het is tekenend dat Archer ontslagen is toen hij dat aankaartte."

Vlaanderen

Voor advocatenkantoor Watt Legal en klokkenluider Archer is de oplossing zeer simpel. "In Vlaanderen is de huurtoelage bijna geautomatiseerd," zegt Archer. "De Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (BGHM) beschikt over alle vereiste informatie, want de voorwaarden om een sociale woning te krijgen zijn nagenoeg dezelfde."

"De huurtoelage zou automatisch moeten worden toegekend aan wie in aanmerking komt, samen met de toelating tot de wachtlijst. In plaats van documenten telkens twee keer te verifiëren, en buitensporige preventieve controles die heel veel kosten, kan men achteraf controleren: mocht iemand om een of andere reden toch onterecht te veel huurtoelage hebben kan dat worden afgehouden van andere toelages in de toekomst, of ingehouden worden op terugbetalingen van belastingen."

Voor de initiatiefnemers zou het Gewest daarbij retroactief de huurtoelage moeten toekennen aan al degenen die sinds 2013 op de wachtlijst hebben gestaan. "Zeker met de huidige energiecrisis zou dat welkom zijn voor deze minderbedeelde gezinnen."

Elk van de 12.000 rechthebbenden vertegenwoordigen gaat Watt Legal niet doen, dat zou voor hen onbegonnen werk zijn, zegt Arnauts. "We zijn een klein kantoor. Maar we gaan vandaag of morgen een ingebrekestelling bij het Gewest indienen om druk op de ketel te zetten. We willen dat ze een systeem instellen dat het recht op huisvesting garandeert. Ze moeten binnen de twee weken het gesprek aangaan."

"Als daar geen actie op volgt, starten we een rechtszaak in kortgeding in naam van een representatieve groep gedupeerden, een beetje zoals de Klimaatzaak. We gaan proberen het Gewest te forceren zijn plicht te respecteren."

Daarbij bestaat het risico dat de rechter zich onbevoegd verklaart om niet in de plaats van het bestuur te treden, net zoals bij de Klimaatzaak." Maar Arnauts heeft er goede hoop op dat dat niet gebeurt, zegt hij aan BRUZZ. "Hier heeft de wetgever het algemene recht op goede huisvesting geconcretiseerd in een heel concrete steun, de huurtoelage. De overheid heeft zichzelf al verplicht iets te doen."

Collectieve actie

Als de rechter het kortgeding afwijst terwijl de uitbetaling van de toelage nog steeds niet gebeurt, dan overwegen de initiatiefnemers een grote collectieve actie. "Daar zullen dan vele andere advocaten aan moeten deelnemen," zegt Arnauts. "Wij hebben in meer economische en financiële dossiers al de ervaring om dat te doen voor duizenden klanten, onder meer in het Fortisdossier."

Daarvoor zou het advocatenkantoor zich baseren op algemeen geldende juridische principes over ieders recht op een degelijke, aangepaste woning, onder meer uit de grondwet en het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens, een recht dat ook in de Brusselse Wooncode staat ingeschreven. "We hopen natuurlijk dat het niet zover komt en dat het Gewest actie gaat ondernemen."