BIG CITY. Waar komt de naam Rollebeekstraat vandaan?

De Rollebeek betekent 'gebogen beek', maar diezelfde beek wordt ook wel de Sandbeek of de Savelbeek genoemd. De waterloop mondde uit in de Zenne, ongeveer op de plaats waar zich vandaag het Fontainasplein bevindt, en liep van boven aan de Zavel langs de Cellebroers­straat van de valleihelling naar de benedenstad.

In de vroege dertiende eeuw lag de Rollebeekstraat nog buiten de eerste stadsomwalling. Ze volgde wel de loop van het beekje, dat in de veertiende eeuw al overwelfd werd voor de constructie van een doorgang voor het verkeer van en naar de Zavel.

Lange tijd was het hellende straatje de enige rechtstreekse verbindingsweg tussen de wijk en de benedenstad. Volgens sommige bronnen heette de straat in de vroege vijftiende eeuw 'Trapstraat', omdat de straat gedeeltelijk bestond uit trappen, en 'Koperstraat' in het midden van de zestiende eeuw, genoemd naar de Brusselse koperslager Jacob van Gerines.

Bram Vannieuwenhuyze, hoogleraar Historische Cartografie aan de universiteit van Amsterdam, toonde eerder aan BRUZZ voor de reeks 'Midden in de middeleeuwen' dat de Rollebeek ingekokerd was. “In de middeleeuwen metselden de Brusselaars een stenen bedding van wel honderd meter lang, vijf meter onder de grond. We vermoeden dat deze gang gediend heeft om Manneken Pis en de fonteinen aan het stadhuis van water te voorzien. Zo kon de stad laten zien dat ze zuiver water ter beschikking stelde voor haar inwoners.”

“Water was in de middeleeuwen zeer gewild, niet enkel als drinkwater, maar ook voor de watermolens, brouwerijen, huidevetterijen, gilden en ambachten, die de economie van de stad deden draaien. De inwoners probeerden wellicht vervuiling van het water te voorkomen door het in te kokeren, om zo meer controle te hebben over de watervoorziening.”

Van alle beken die van aan de linker- en rechteroever naar de Zenne stroomden, bleef nagenoeg geen enkel restant bewaard, behalve de straatnaam Rollebeekstraat en de ingekokerde tunnel.

Volgens historicus Roel Jacobs slaat 'Rolle' etymologisch op het lawaai van het water over de stenen. En hij bevestigt de woorden van Bram Vannieuwenhuyze: “De Rollebeek werd vrij snel gekanaliseerd en later gebruikt als leiding om de fonteinen te bevoorraden. Onder andere het water van Manneken Pis kwam hierlangs.”

“Met de komst van de Noord-Zuidverbinding is dat allemaal doorbroken en is het niet langer duidelijk tot hoe hoog de waterloop kwam, want op de Zavel zelf was geen beek. Daar was enkel een kunstmatige waterput, een reservoir waar de omwonenden regenwater lieten samenlopen,” zegt Jacobs.

Maar dat Rolle in dit geval zou komen van het geluid van klaterend water betwijfelt Jacobs: “De bodem is er van zandleem. Ik zie de stenen waar het water over zou stromen niet onmiddellijk liggen.” Ook Vannieuwenhuyze kan geen honderd procent uitsluitsel geven: “In de middeleeuwse archieven ben ik Rollebeek nooit tegengekomen, dus het is geen oorspronkelijke naam. Ze moet daarna toegekend zijn en ik heb niet gevonden door wie, wanneer of waarom. Er wordt gezegd dat het een allusie zou zijn op het water dat naar beneden stroomt. Dat kan, maar ik heb daar nooit iets over teruggevonden in middeleeuwse geschriften.”

De Rollebeekstraat geeft haar geheimen dus niet helemaal prijs. Maar de sporen van de Rollebeek worden niet zomaar uitgewist, want die blijven te zien in de bedding onder de grond én in de naam van de straat zelf.


VOLGENDE WEEK: Klopt het dat er in Schaarbeek of Sint-Joost ooit stierengevechten plaatsvonden?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie.

De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag via het formulier.

> Meer over Big City