BIG CITY. Heeft het Warandepark de vorm van het logo van de vrijmetselarij?

Het Warandepark is met zijn strakke lanen misschien wel het meest symmetrische park van Brussel. Dat is heel duidelijk te zien in het bovenaanzicht. Sommigen zien er een ganzenpoot in, voor anderen is het iets veel mysterieuzers. Vanuit de lucht gezien lijken de lijnen van het park een passer, en laat die nu net een van de symbolen zijn van de vrijmetselarij. Het werd eind achttiende eeuw aangelegd, de periode waarin de vrijmetselarij opkwam in Brussel.

In principe mag iedereen zich aansluiten bij een vrijmetselaarsloge, maar toch zijn het opvallend veel bekende figuren met een hoge functie die er door de jaren in vertegenwoordigd zijn. Koning Leopold I zou vrijmetselaar geweest zijn, al liet hij dat in de praktijk niet blijken. Behalve de koning waren er ook heel wat Brusselse burgemeesters, zoals Karel Buls, Nicolas Rouppe en Jules Anspach, lid van een maçonnieke kring. Die benaming verwijst naar het Franse werkwoord 'maçonner', metselen, zeker in de figuurlijke betekenis, want de leden bouwen met hun lidmaatschap aan zichzelf en kijken ook kritisch naar de bouwstenen van de samenleving. Maar ook iets letterlijker: in de architectuur van de stad zijn geregeld vrijmetselaarssymbolen terug te vinden. Zo zijn er verstopt in verschillende bouwwerken van de ULB, op de fontein op de Vismarkt en op de gevel van het Justitiepaleis. Ook Victor Horta was een maçon, waardoor het niet zal verbazen dat in zijn bouwwerken af en toe een knipoog verscholen zal zitten.

Rest nu de vraag of de architecten van het Warandepark dat ook waren. De Oostenrijker Joachim Zinner en de Fransman Barnabé Guimard kregen de opdracht in 1776 om van de restanten van de tuinen van het afgebrande Koudenbergpaleis een openbaar park te maken.

Voor het ontwerp lieten ze zich inspireren door Frankrijk, met vaak geometrische vormen in het ontwerp van een park. Op het grondplan zijn verschillende rechte assen te zien, met op de middelste as twee cirkels die fonteinen werden. Aan de uiteinden van het middelste pad ligt aan de ene kant het koninklijk paleis, dat symbool staat voor de uitvoerende macht. Aan het andere uiteinde ligt de ingang van het federaal parlement, de wetgevende macht. De linkse schuine dreef ligt dan weer in een rechte lijn met het Justitiepaleis, de rechterlijke macht. Doordat het ontwerp symmetrisch is, is er nog een rechtse diagonale dreef die uitgeeft op het Troonplein en het Academiënpaleis.

Inspiratie

Maar zou wat van bovenaf een passer lijkt, een extra dimensie hebben en een symbolische verwijzing zijn naar de vrijmetselarij? Die hypothese is nooit volledig bevestigd. Het is bekend dat architecten en opdrachtgevers elkaar vaak ontmoetten in de vrijmetselaarsloges, maar of dat ook zo was voor de verantwoordelijken van het Warandepark kunnen we niet met zekerheid stellen.

Het is wel mogelijk, want architecten lieten zich in die tijd wel vaker inspireren door het gedachtegoed van de vrijmetselarij. Die veronderstelling leidt al jaren tot speculatie. Zo is er in 1991 een kunstenaar die op de muur aan de Paleizenstraat V.I.T.R.I.O.L. schrijft, een letterwoord in het Latijn dat letterlijk betekent 'Bezoek het binnenste van de aarde, verbeter jezelf en je zal de verborgen steen vinden'. In het kort: 'Ken uzelf'. Het is een passage die aan bod komt wanneer een kandidaat vrijmetselaar afscheid neemt van zijn leven tot dan toe, om vervolgens ingewijd te worden in de vrijmetselarij.

Of er echt een link is tussen het ontwerp van het park en de groepering zullen we allicht nooit weten, net zoals de vrijmetselarij zelf altijd een beetje geheim zal blijven voor een buitenstaander.

• VOLGENDE WEEK: Hoe ziet het kanaal er onder water uit?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie.

De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag via het formulier.

> Meer over Big City