BIG CITY. Welke sporen zijn er nog van de Joodse wijk in de Marollen?

Op de smalle voetpaden in de Huidevettersstraat in de Marollen liggen om de zoveel stappen tussen de kasseien gouden plaatjes. Het zijn Stolpersteine of struikelstenen, met daarop de namen van Joodse slachtoffers en verzetsstrijders, net als de datum van hun geboorte, hun deportatie en indien bekend, de dag waarop ze overleden zijn. Het is een visueel eerbetoon die de herinnering aan wat er met hen gebeurde tijdens de Tweede Wereldoorlog levend houdt.

Die stenen zijn te vinden op trottoirs over heel Europa en ook in andere Belgische steden, maar op één plek in Brussel liggen er merkbaar meer en dat is precies in de Marollen. De aanwezigheid van die plaatjes herinnert eraan dat deze volkse wijk de woonplaats was van veel Joodse gezinnen. Sommigen onder hen migreerden naar Brussel aan het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw uit het Oostblok.

Tijdens het interbellum kwam er door het groeiende antisemitisme een tweede Joodse migratiegolf op gang vanuit Duitsland en Oostenrijk. “De Marollen waren een Brusselse wijk met een sociale structuur, waar het mogelijk was om met niet al te veel middelen een woning te vinden en uiteindelijk er je brood te verdienen,” vertelt Frédéric Crahay, directeur van vzw Auschwitz in Gedachtenis. “De Joden die er woonden hadden het niet breed. Rijkere Joden hadden het geld om naar Amerika te vluchten voor de oorlog.”

Een restant van de voorzichtigheid die Joden aan de dag moesten leggen, is te zien op een muur in de Rogier Van der Weydenstraat, op de binnenkoer waar vroeger De Bijstandsraad van Joodse vluchtelingen huisde. Er wordt in het Duits aanbevolen om de gebruiken van het gastland te respecteren, zich gedeisd te houden, zich voorbeeldig te gedragen en uit eigenbelang niet luidruchtig te zijn om niet te veel op te vallen.

Behalve in de Marollen waren er ook verschillende straten rond het Zuidstation waar Joodse families woonden. “Sommigen onder hen baatten er winkels uit zoals kruidenierszaken, waar Joodse producten gekocht konden worden,” vertelt Daniel Weyssow, die ook gidst in de wijk voor de vzw Auschwitz in Gedachtenis. “Die winkels zijn allemaal verdwenen. Wat wel nog bestaat, is het gebouw waar nu het cultureel centrum Espace Magh is. Vroeger heette het 'Het Huis van de Tramwaymen' en werden er soms toneelstukken in het Jiddisch opgevoerd.”

Eerbetoon

Niet meer te zien is de synagoge in de De Lenglentierstraat. Die werd na de oorlog verplaatst naar de Stalingradlaan. Op de plek waar de synagoge stond, aan de achterkant van de gemeenteschool nr. 6, hangt wel een gedenkplaat, die net zoals de Stolpersteine dient als eerbetoon aan de slachtoffers.

Nog een ander aandenken is te zien aan het einde van de Huidevetterstraat, waar een plein werd vernoemd naar Herschel Grynszpan. Hij was een jonge Joodse verzetsstrijder die een tijdje in Brussel woonde, voor hij in Parijs een Duitse diplomaat neerschoot uit woede om wat zijn ouders was aangedaan. Dat voorval zou de aanleiding geweest zijn voor de Kristallnacht. De namen van zijn familieleden en die van hun Joodse buren blijven vereeuwigd, voor wat op die manier altijd een beetje hun voordeur zal blijven.

• VOLGENDE KEER: Wat stond er vroeger op de plek waar nu het Europees Parlement staat?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie.

De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag via het formulier.

> Meer over Big City