Zomerboeken (6): Arrival City, De trek naar de stad

Zomertijd is leestijd. En omdat we bij brusselnieuws.be mateloos geboeid zijn door steden in het algemeen en Brussel in het bijzonder, krijgt u van ons een leeslijstje mee voor het strand. Deze week deel 6: Arrival City, of De trek naar de stad van Doug Saunders, een verfrissend boek over migratie.

Radicalisering, criminaliteit, uitzichtloze armoede en gettovorming; migrantenwijken worden doorgaans enkel vereenzelvigd met alle kwalen van deze tijd. Vaak ten onrechte volgens Doug Saunders, journalist bij de Canadese kwaliteitskrant Globe & Mail. Saunders bezocht drie jaar lang slums, bidonvilles, favelas en andere “probleemwijken” over heel de wereld. Zijn reportages, ervaringen en inzichten mondden uit in het boek Arrival City, in het Nederlands vertaald als De trek naar de stad.

Waar het debat over migratie, opnieuw brandend actueel, doorgaans de nadruk legt op culturele verschillen en integratie, kijkt Saunders in de eerste plaats naar socio-economische parameters. Hoe bouwen gezinnen een nieuw bestaan op? Hoeveel geld sturen ze naar de familie in hun land van oorsprong? Aan de hand van dergelijke vragen neemt het boek de lezer mee naar heel wat uithoeken van de wereld waar de toerist nooit komt, zoals de grootste sloppenwijk van Afrika. Het resultaat is een uiterst leesbaar geheel (ook al is de vertaling niet altijd geslaagd) van heel concrete verhalen en verstrekkende conclusies.

Universeel
Een van de rode draden door het boek is dat de migrant universeel is, of hij nu uit Mexico, Turkije of Bangladesh komt. Of uit Europa, want we mogen niet vergeten dat nog niet zo lang geleden ook miljoenen armen uit onze gewesten een beter leven zochten, in eigen land of in de Nieuwe Wereld. Ook dat belangrijk historisch perspectief zit in Arrival City.

Nieuwkomers komen meestal terecht in dezelfde, weinig aantrekkelijke wijken. In Brussel - dat in het boek niet aan bod komt - gaat het dan over de arme sikkel die voor een groot stuk overeenkomt met de kanaalzone. De concentratie van armoede hoeft geen probleem te zijn, argumenteert Saunders. De aankomstwijken bieden goedkope woningen en netwerken die mensen aan werk helpen, al is de arbeid in de eerste plaats vaak erg precair. Het is de onderste trap op de sociale ladder zonder dewelke het nog veel moeilijker zou zijn om een nieuw leven uit te bouwen.

Optimisme
Arrival City ademt optimisme en legt heel erg de nadruk op de kansen en mogelijkheden van migratie. Verstedelijking betekent meestal vooruitgang, niet alleen materieel, maar ook sociaal. Vrouwen krijgen meer kansen en gezinnen krijgen minder kinderen. In het beste geval klimmen families in een of twee generaties op tot de middenklasse. Waarna ze meestal de wijk verlaten, naar meer gegoede stadsdelen of groene buitenwijken. Zo lijken wijken soms achteruit te gaan, maar in werkelijkheid gaan de bewoners er individueel vaak wel op vooruit. Aankomstwijken zijn voor Saunders echte sociale liften.

Toch is de auteur niet blind voor problemen, al zijn die volgens hem meestal toe te schrijven aan externe obstakels zoals isolatie van het centrum (de Parijse banlieues) of discriminatie en een moeilijke toegang tot nationaliteit (zoals in Duitsland). Dergelijke randvoorwaarden kunnen de opmars op de sociale ladder fnuiken en dan gaan mensen hun heil zoeken in de criminele economie of radicale bewegingen.

Omdat migratie onvermijdelijk is, kunnen mensen en overheden volgens Saunders maar beter hun best doen om de sociale ladder toegankelijk te houden/maken voor iedereen. Ideaal is volgens de journalist een combinatie van economisch laissez-faire, zodat het makkelijk is voor migranten om een eigen zaak te openen, en gerichte overheidsinvesteringen in openbaar vervoer en onderwijs zodat nieuwkomers alle kansen krijgen op de arbeidsmarkt. Als de economische integratie lukt, loopt het socio-cultureel ook wel los, is de boodschap.

De trek naar de stad, Doug Saunders, De Bezige Bij, 2010, 416 blz.