Elmer: ‘We zijn allemaal hetzelfde kunstwerkje geworden’

Volgende week belegt de Ancienne Belgique opnieuw elke middag boterhammen in het Warandepark. De Nederlandse rapper Merel Pauw alias Elmer mag onze honger stillen met vieze praat, bonkige beats en plaksnorren. “Het is belangrijk dat we de lelijkheid in elkaar leren te appreciëren.”

“Ik voel een enorme liefde voor artiesten die raar zijn,” vertelt Merel Pauw via Zoom. Op de dag van haar aantreden op Boterhammen in het Park mag ze als 'curator' enkele namen op de affiche zetten die die weirdheid uitstralen, en dat worden het Antwerpse Borokov Borokov en de Nederlandse rapper Babs. “Belgische artiesten omarmen dat mystieke. Nederlanders willen doorgaans weten wat dingen betekenen. Daarom voel ik me hier ook heel erg thuis. Hier is meer plek voor vragen, voor het niet-weten.”

Zelf cultiveert Pauw ook die 'raarheid'. Met Elmer zet ze een verwarrend, androgyn personage neer, een antiheld(in) die balanceert tussen rap, Miami bass, Mr Oizo en cabaret. Tot voor kort stond ze op een podium in mannenpak met plaksnor (deze zomer komt ze in een scoutspakje met rokje). Toen ze ook zo deelnam aan de Nederlandse versie van De slimste mens, leverde dat heftige reacties op. Met haar nummer 'Je vader' daagde ze vervolgens de goegemeente uit. “Ik heb schijt aan de sociale conventies,” rapte ze, “Je deed onaardig tegen mij, dus nu neuk ik je vader,” en “wel met zonder condoom.”

“Ik vind die tekst zelf ook heftig. Ik heb weleens spijt dat ik hem heb bedacht, dan weer ben ik heel blij. Soms voel ik me een soort puber wiens brein niet is ontwikkeld. Als kunstenaar heb je een zekere naïviteit nodig, want als je niet af en toe oogkleppen kan opzetten, dan breng je nooit muziek uit. Het is alvast een leuk nummer om met een groep te zingen. Omdat er een soort van bevrijding in zit. Eigenlijk zegt de tekst meer over de luisteraar dan over mij.”

Meer dan één Merel

Vallen Merel en Elmer samen, of zijn het twee verschillende versies van één persoon? “Ze zijn één persoon, maar het zijn wel twee kanten die vaak met elkaar in gevecht raken. Op een podium vind ik het leuk om tegen dingen aan te trappen, maar ik kan ook enorm angstig zijn. Dan moet ik dealen met wat die schreeuwlelijk in mij allemaal heeft gezegd. Tijdens mijn shows wil ik die tegenstrijdigheid op een meedogenloze manier laten zien.”

In onze dwangneurose om de beste versie van onszelf te zijn (of te tonen), borstelen we tegenstrijdigheden of onvolkomenheden onder de mat. Vandaag heerst het concept van het maakbare individu, en daar heeft Pauw het moeilijk mee. “We zijn allemaal een soort van kunstwerkje geworden, we gebruiken de juiste woorden en dragen de kleren die bij onze levensvisie passen, om aan elkaar te signaleren: ik doe het goed, toch? Terwijl het net belangrijk is dat we de lelijkheid in elkaar accepteren en leren om een groep te zijn die niet perfect is.”

“Wij zijn meerdere mensen,” zong Pauw dan ook op haar ep Wij. “Ik probeer samen met mijn publiek een ruimte te creëren waarin juist het niet weten wie je bent mag bestaan. Met 'Wij' probeerde ik dat in kaart te brengen. Zoals zoveel mensen voel ik mij altijd een soort van mislukkeling. Het lukt mij niet om culturele regels en afspraken te begrijpen en te volgen. Ligt dat aan mij of aan de anderen?”

Pauw beseft dat haar queeste via haar personage Elmer ook iets tegenstrijdigs in zich draagt. “Enerzijds probeer ik die zoektocht naar identiteit heel erg open te gooien. En anderzijds hou ik enorm van artiesten die erkennen dat zij zichzelf bedacht hebben. De maakbaarheid van dat artiestenschap vind ik een heel eerlijke relatie om met je publiek aan te gaan.”

Net daarom is ze bijvoorbeeld een grote fan van Gorillaz, zegt ze. “Gorillaz waren een reactie op de boy- en girlbands en de gemaaktheid van popmuziek in die tijd. En ik probeer met de gemaaktheid van Elmer soms een reactie te zijn op het feit dat ik denk: we hoeven niet zo onszelf te zijn. Je kan ook jezelf zijn door jezelf tot een uiterste vergroting te maken. En mensen deelgenoten maken van de fantasiewereld in je hoofd. David Bowie vond ik net daarom fantastisch, hoe hij in zijn gemaaktheid juist extreem kwetsbaar was.”

Braggadocious

Vandaag lijken heel veel artiesten te werken volgens hetzelfde riedeltje, vindt Pauw: “Vanuit het idee: 'Het ging een tijdje heel slecht met me, nu gaat het beter, ik heb mezelf overwonnen, dit is waar dit nummer over gaat.' En dat snap ik heel erg, want het is ook heel vet. Maar aan de andere kant bouw je als artiest een muur om je heen. Want hoe kwetsbaarder een persoonlijk nummer is, hoe minder ik er iets van mag vinden. Ik vind het spannender als je die onzekerheid toont, en tegelijk ook braggadocious durft te zijn. Zoals bijvoorbeeld Charli XCX heel mooi doet op haar laatste album.” Megan Thee Stallion vindt ze cool, maar ze mist soms lelijkheid, zoals ze die bijvoorbeeld wel vindt bij Peaches.

Als ze iets confronterends zegt in een belachelijk kostuum, gaan er werelden schuren, zegt Pauw. “Een groot deel van mijn luisteraars snapt heel erg wat ik doe. Maar er zijn ook mensen die ik enorm in verwarring breng, en die daar heel erg boos van worden.” Dat vindt ze best zwaar om mee om te gaan, dealen met haatreacties is een thema op haar nieuwe album, dat in het najaar verschijnt.

Kan zo'n aanpak ook een shortcut zijn naar cynisme? “Ja, dat gevaar is er zeker,” knikt Pauw. “Er zit een cynische kant in mij, en ik moet erover waken dat die niet de overhand neemt. Als je succes krijgt, ga je samen met een select groepje fans al snel denken dat jij het snapt en de rest niet. De perfecte bestrijding daarvan is empathie. Maar ik begin de weg daarnaartoe steeds moeilijker te vinden.”

Het mag niet verbazen dat Pauw theater studeerde. Haar moeder is actrice, haar vader cabaretier. “Die theatraliteit die ik hanteer komt vanuit een lichte frustratie over de behoorlijke saaiheid van veel optredens. Ik merkte dat er best wel wat conventies bestaan in de muziekwereld, en ik heb er nood aan om die regels op te rekken. Maar hoe bouw je een wereld op die helemaal van jou is zonder een groot budget? Vandaar dat de dj in mijn set een pluchen hond is genaamd Skipper. (Lacht) Als ik mensen daarmee te pakken krijg, dan weet ik dat ze geloven in een realiteit die niet bestaat.”

Elmer smeert op 28/8 Boterhammen in het Park (26 > 30/8), abconcerts.be