Artists in residence: Zinédine Zidane in Marseille

Tijd voor een frivool uitstapje in de wereld van het voetbal. Want ook daar lopen artiesten rond. Een van de grootste aller tijden was Zinédine Zidane.

De Franse stervoetballer, inmiddels coach, is overigens ook een beetje acteur. Hij speelde een klein rolletje als Numérodix in de film Asterix aux Jeux Olympiques, en een grote rol als zichzelf in Zidane, un portrait du 21e siècle. Maar Zidane was eigenlijk in alle wedstrijden die hij speelde de hoofdrolspeler.

De nummer tien was geen spectaculaire voetballer, maar heerste als weinig anderen over de bal. Eigenlijk was hij – en niet Messi of Ronaldo – de eerste Playstationvoetballer. Hij hoefde niet naar de bal te kijken terwijl hij soeverein het middenveld overstak, passes vertrokken van zijn voeten zonder dat je er erg in had, en meestal kreeg hij de bal een paar meter verder ook meteen weer terug, want bij hem was de bal het veiligst. Zijn verraderlijk kalme, bedachtzame stijl stak op een uitdagende manier af tegen het gebikkel en geschoffel elders op het veld. Tegenstanders wisten dat wilde tackles in zijn richting altijd uitglijders werden. Zidane had overigens ook helemaal niet het uiterlijk van een voetballer.

Maar wat heeft Zidane met Marseille te maken? Hij heeft immers nooit bij Olympique Marseille gespeeld. Wel bij AS Cannes, Girondins de Bordeaux, Juventus en Real Madrid. Toch is hij een symbool van deze stad aan de Mediterranée, die net als hijzelf uitstraling heeft tot ver buiten Frankrijk. Zidane werd op 23 juni 1972 geboren in Marseille in een gezin van Algerijnse berbers. Zijn ouders waren voor de Frans-Algerijnse oorlog naar Frankrijk gevlucht. Eerst naar Parijs, waar vader Zidane in de wijk Saint-Denis zocht naar werk dat hij niet vond. Ironisch genoeg zou zijn zoon veertig jaar later in datzelfde stadsdeel de wereldtitel veroveren, na een 3-0 overwinning in het Stade de France tegen Brazilië. De Zidanes trokken dan maar naar La Castellane, een onvriendelijke noordelijke buitenwijk van de havenstad, die nog altijd vooral bewoond wordt door Fransen met voorouders uit de ex-kolonies Algerije, Marokko, de rest van Afrika en de Cariben. Daar werd Zizou geboren en leerde hij voetballen tussen de woonblokken, tot hij op zijn veertiende naar Cannes werd gehaald. Maar in La Castellane zijn voetballertjes noodgedwongen ook vechtersbazen. De kalmte die Zidane uitstraalde als hij de bal aan de voet had, verloor hij ook wel eens als hij ervan werd afgeleid. Getuige het trieste orgelpunt van zijn carrière in de finale van het WK 2006, toen hij de Italiaanse verdediger Materazzi een kopstoot gaf - een scène die zelfs in een standbeeld vereeuwigd werd door de vooraanstaande Frans-Algerijnse hedendaagse kunstenaar Adel Abdessemed. Al in zijn eerste jaar bij Cannes werd Zidane al eens gestraft voor het slaan van een tegenstander, en zelfs in de gefilmde wedstrijd tegen Villareal werd Zidane op het laatst uitgesloten.

Laveerde Zidane vaak tussen genie en geweld, dan moest hij zich met zijn bekende Zidane-beweging ook vaak een weg banen tussen zijn erkenning als held van het Franse ‘Black blanc beur’-elftal en zijn roots als Algerijnse berber. Alsof de relatie tussen Frankrijk en zijn voormalige kolonie nog niet moeilijk genoeg was, bestaat er tussen de Arabische en Berberbevolking in Algerije zelf ook rivaliteit. Die cocktail van getroebleerde relaties explodeerde volledig tijdens een ‘vriendschappelijke’ wedstrijd tussen Frankrijk en Algerije in Parijs in 2001, toen het publiek massaal de kant koos van Algerije en ook Zidane niet gespaard werd. Parijs is voor vele nieuwe Fransen dan ook nog altijd het symbool van het onbereikbare Frankrijk dat voor hen alleen maar teleurstellingen in petto heeft, terwijl havenstad en melting pot Marseille, met Olympique Marseille als sportieve exponent, wél geldt als een positief symbool dat in grote delen van Europa en Afrika wordt gekoesterd. De club zelf heeft een superdivers en anti-racistisch supporterslegioen, en het zal u misschien al opgevallen zijn dat ook in Brussel de sportkledij met het embleem van l’OM haast even populair is als die van FC Barcelona of Real Madrid.