Estafette: Henri ‘Rik’ Clerckx (1936-1985)

Op nieuwjaarsdag brengt het journaal traditiegetrouw een item over de San Sylvestercorrida, de loopwedstrijd die op oudejaarsdag in São Paulo wordt georganiseerd. De laatste jaren wordt de wedstrijd gedomineerd door de Kenianen. In het verleden ging de overwinning maar liefst zes keer naar een landgenoot. Vier keer viel de eer te beurt aan Gaston Roelants, één keer won Lucien Theys. Exact vijftig jaar geleden stond Brusselaar Henri Clerckx op het hoogste schavot.

Henri Clerckx begint vrij laat met atletiek. Waar hij voorheen dagelijks van het verre Linkhout naar Brussel pendelde, valt de aanvang van zijn atletiekloopbaan samen met het toetreden tot de rijkswacht en een verhuizing naar Brussel, waar hij op zijn 27ste lid wordt van Racing Brussel. In het Ter Kamerenbos strekt hij meermaals per week de benen.

Clerckx’ vorderingen als veldloper worden de eerste jaren van zijn sportcarrière het best aangetoond door zijn uitslagen in het Belgisch kampioenschap. In 1959 wordt hij zesde, in 1960 vierde en in 1961 en 1963 eindigt hij twee keer tweede achter de ongenaakbare Gaston Roelants. Toch verslaat Clerckx Roelants één keer, op de landencross van Nantes, in 1961.

In het veldloopseizoen van 1963 is Clerckx op zijn best. Hij neemt aan tien crossen deel, en wint ze allemaal. De Belgische Atletiekbond moet dan ook niet lang nadenken over welke Belg ze naar de San Sylvestercorrida stuurt. In 1961 werd hij al eens zonder enige parcourskennis – hij reisde slechts een dag op voorhand naar São Paulo af – derde in de mythische race. Deze keer reist Clerckx zes dagen op voorhand af om zich aan te passen aan het hete Braziliaanse klimaat. “Tijdens de dag blijf ik binnen en rust ik uit op bed, ‘s avonds ga ik licht trainen en het parcours verkennen. Dat is een grote troef.”

Clerckx studeert enkele herkenningspunten in, en dat is nodig. Tot 1988 wordt de San Sylvestercorrida letterlijk van het oude naar het nieuwe jaar gelopen. In de donkere straten van São Paulo staan er wel een miljoen toeschouwers langs het parcours, die niet enkel zichzelf, maar ook de lopers onder feestelijke papiersnippers bedelven. Knallende voetzoekers maken het voor de deelnemers erg moeilijk om zich op de loopkoers te concentreren. Om nog te zwijgen over de uitlaatgassen van de motoren die voortdurend voor de lopers uitrijden, en de schijnwerpers van de televisiewagens die de atleten verblinden. Kortom: je kan bijna niet ademen, je wordt verblind en je ziet niet waar je loopt.

Clerckx vertrekt niet te voortvarend en loopt de eerste twee kilometer zo ongeveer in tiende stelling. Na drie kilometer, op de eerste klim, beantwoordt hij een demarrage van de Fransman Ameur. Even verderop laat hij hem achter. Reeds voor halfkoers ligt Clerckx op kop: de overwinning komt niet meer in gevaar. “Op zeker ogenblik had ik tot 200 meter voorsprong, maar ik wist het niet, want ge hebt geen zicht op die koers. Ik heb op het einde nog gesprint zoveel ik kon, maar dat was eigenlijk niet nodig, gezien mijn grote voorsprong.”

De kleine Belg, waar niemand rekening mee had gehouden, wordt eensklaps een held in Brazilië. Drie uur lang moet hij handtekeningen uitdelen, en hij krijgt trofeeën van wel twintig en vijftien kilogram cadeau.

Vier jaar later komt er na een zwaar auto-ongeluk abrupt een einde aan de atletiekcarrière van de rijkswachter. Maar hij blijft in de atletiek, onder andere als voorzitter van de Brusselse Atletiek Vereniging en als coach van zijn zoon Patrick, een talentrijke langeafstandsloper in de tijd van Vincent Rousseau. Clerckx’ andere zoon, Kris, liep tien dagen geleden ter ere van de vijftigste verjaardag van de overwinning van zijn vader nog zelf de San Sylvestercorrida.

Ken Lambeets is BDW-eindredacteur en sport zowel actief als passief.