De maakbare stad: het Bloemenhofplein

Brussel verandert elke dag, en vaak kunnen we ons al snel niet meer herinneren hoe een plek er vroeger nu weer uitzag. Soms gebeuren die veranderingen en stoemelings en soms zijn er jaren gepalaver nodig om tot een consensus te komen.

Sinds 15 juni 2020 is het niet meer mogelijk om het Bloemenhofplein (waar Kartuizersstraat, Pletinckxstraat, Zespenningenstraat, T'Kintstraat, Fabrieksstraat en Onze-Lieve-Vrouw van Vaakstraat samenkomen) over te steken met de wagen. Een paar strategisch geplaatste bloembakken houden het sluipverkeer tegen en doen daarmee de naam van het plein eer aan. Auto's worden via lussen onmiddellijk weer weggeleid. De vrijgekomen ruimte gaat naar voetgangers en fietsers.

"We doen dat voor de bewoners, de schoolgaande kinderen en jongeren en voor wie er iets komt eten of drinken op een terras," zei schepen van Mobiliteit Bart Dhondt (Groen) toen in een persbericht. Burgemeester Philippe Close (PS) voegde daar aan toe dat het een stap is in de evolutie naar 'een stad waar je op wandelafstand alle voorzieningen dichtbij hebt.'

Incidenten

De aanpassingen kwamen niet uit de lucht vallen, want het Bloemenhofplein is te klein om een verkeersknooppunt te zijn. Er waren ook incidenten zoals kunstenaar Felix uit Molenbeek die op een warme zaterdagavond in september 2019 op het terras van de pizzeria op het plein in elkaar werd geslagen door mannen in een snelle auto omdat hij zijn afkeuring had laten blijken.

Toch was het Bloemenhofplein, ook al voor de zomer van 2020 flink veranderd. De heraanleg met meer ruimte voor voetgangers (en een forse uitbreiding van het terras voor In 't Spinnekopke) startte al in 1997. Sinds 1998 is het plein beschermd. Begin 2006 nam de Erasmushogeschool Brussel met drie departementen (Communicatie, Hotel & Toerisme en Sociaal-Agogisch Werk) na een volledige renovatie (mét dakterras en totale kostenplaatje van 14 miljoen euro) haar intrek in het gebouw op de hoek met de Zespenningenstraat waar vroeger het Discca-ziekenhuis gevestigd was. Een goede zet, want het aantal studenten en opleidingen steeg flink en de band met het centrum werd aangehaald.

Leukste wijk

In 2011 kozen de luisteraars van FM Brussel (nu BRUZZ radio) de Bloemenhofwijk een beetje verrassend met 35 procent van de stemmen tot de leukste wijk van de stad. Bart Naegels van het wijkcomité zag "een wijk was die kan mobiliseren" als verklaring voor de prijs. Daarmee verwees hij ook naar het buurtprotest tegen de komst van een Proxy Delhaize waarvoor 900 handtekeningen werden verzameld. Buurtbewoners wilden de eigenheid en het karakter van de wijk behouden, maar de supermarkt kwam er toch.

Chez Anastasia, de Griekse kruidenier op het plein, ging in 2014 met pensioen en liet zijn zaak (met behoud van de naam) over aan Zaid en Rafik. Waarschijnlijk won de wijk de prijs ook omdat het een kleine gezellige multiculturele wijk is waar jong en oud door elkaar leven.

Café/restaurant In 't Spinnekopke (rechts op beide foto's) overleefde de coronacrisis niet, maar ging in mei 2022 opnieuw open dankzij een groep vrienden met veel durf en goesting. Pizzeria Bella Vita en Chez Houssine zijn er ook al heel lang en lijken ook nog lang te willen blijven, net als wassalon Point Jaune op de hoek met de Kartuizersstraat en het kapsalon op de hoek met de Pletinckxstraat.

Pensioen

De voorkant van het grote gebouw van vijf verdiepingen centraal op beide foto's foto is nog steeds eigendom van het OCMW van de Stad Brussel. Het verhaal gaat dat hier vroeger leerkrachten uit Brussel-Stad als beloning van hun pensioen mochten genieten. In 2006 werd de achterkant verkocht aan een Nederlandse vastgoedmaatschappij, waardoor minder begoede bewoners hun appartement moesten verlaten. 'Bloemenhofplein niet gespaard van gentrificatie' kopte Brusselnieuws.be (de voorganger van bruzz.be) toen.

Hoewel moeilijk te zien, was op de benedenverdieping in 1980 waarschijnlijk al het schrijnwerkersatelier gevestigd dat er tot begin jaren 2000 zou blijven. Nadien kwamen modelabel Own en galerie Office Baroque. Recent namen de Brusselse B-architecten er hun intrek (te zien op de foto rechts.)

Ooit had Frédéric Nicolay, het brein achter heel wat hippe cafés en restaurants in Brussel, het idee om er een café/cinema te starten, maar hetzelfde wijkcomité hield dat tegen omdat ze het Bloemenhofplein niet in een tweede Sint-Goriksplein wilden zien veranderen.

Fontein

De bloemenfontein van architect Luc Schuiten (ook bekend van de samenwerking met zijn broer en striptekenaar François Schuiten) is sinds 2000 een herkenningspunt.
De stedelijke ruimte neemt in de wereld van Schuiten de vorm aan van een weelderige groene stad. Het is de bedoeling dat de lantaarnpaal in het midden van de fontein in de zomer overwoekerd wordt door planten, maar dat lijkt vandaag wel mee te vallen.

Op beide foto's zien we helemaal achteraan de sociale woonblokken van de Papenvest, waarvan Freddy Thielemans in 2001, toen hij voor het eerst burgemeester werd, al zei dat ze met de grond gelijk moesten worden gemaakt. Eind 2022 moet dat ook echt gebeuren: dan maken de 314 bestaande sociale woningen – de roemruchte 5 blokken – plaats voor een geheel met drie woonblokken, een grotere sporthal met dakboerderij en openbare ruimte. Het project zal 210 sociale woningen tellen en nog eens 140 middenklassewoningen. De sociale woningen die verloren gaan, belooft Brussel-Stad elders te compenseren.

Wat er met het al jaren stilliggende nieuwbouwproject in de Onze-Lieve-Vrouw van Vaakstraat zal gebeuren is niet duidelijk. Het was de bedoeling dat er luxekoopappartementen zouden komen tot de aannemer failliet ging. Vandaag staat het onafgewerkte gebouw al bijna 10 jaar leeg en krijgen duiven de vrije ruimte.

Stadsaanleg

Als je de foto uit 1980 vergelijkt met die van vandaag, valt vooral op hoe weinig er in 1980 sprake was van stadsaanleg: smalle trottoirs zonder terrassen of zitbanken. Voor In 't Spinnekopke staat, ondanks de verbodsborden, een Citroën GS geparkeerd. De Fabriekstraat was blijkbaar al de éénrichtingsstraat die ze vandaag ook nog is. Met de heraanleg van het Ninoofseplein aan de andere kant wordt het autoverkeer nog verder afgeremd.