De maakbare stad: het Anneessensplein

Brussel verandert elke dag, en vaak kunnen we ons al snel niet meer herinneren hoe een plek er vroeger nu weer uitzag. Soms gebeuren die veranderingen en stoemelings en soms zijn er jaren gepalaver nodig om tot een consensus te komen.

Het Anneessensplein ligt er, ook door het contrast met de voetgangerszone tussen de Brouckère en Fontainas vandaag, een beetje vergeten bij. Veel wordt er over dit plein niet gepalaverd. Het standbeeld dat Thomas Vinçotte van Frans Anneessens maakte staat er nog steeds sinds 1889, toen het plein ook zijn naam kreeg als eerbetoon aan de man die in 1719 werd onthoofd omdat hij de gemeentelijke vrijheden had verdedigd tegenover de overheden van de Oostenrijkse Nederlanden.

Vandaag is er op de zijgevel van de 1 eurowinkel links op de foto een muurschildering van stripheld Thorgal te zien, maar die was in 1971 nog niet eens bedacht door scenarist Jean Van Hamme en tekenaar Grzegorz Rosiński. In 1971 stond er nog een tekening van een grappig olifantje geschilderd: er was toen een winkel van huishoudtoestellen gevestigd. Daarnaast was er meubelwinkel Michiels en Cinéma Star, wat toch wat leven in de wijk laat veronderstellen.

Wat is er eigenlijk veranderd sinds 1971? De oude gemeenteschool nr. 13 uit 1880 in Vlaamse neo-renaissancestijl, waar vandaag enkele afdelingen van de Haute Ecole Francisco Ferrer gehuisvest zijn, staat er nog steeds. Ook Hotel Barry rechts op de foto stond er al, ook al heette dat in 1971 nog niet zo.

Buurtwinkel Anneessens, sinds jaar en dag in een klein pand achteraan de Loofstraat, levert vandaag nog steeds een dagdagelijkse strijd tegen armoede in de wijk.
Toch is er, sinds BRUZZ (toen BDW) in 2012 in aflevering 22 van haar reeks Sukkelstraat de teloorgang van de wijk aankaartte, sprake van beterschap. De gebouwen achter hotel Barry werden afgebroken en heropgebouwd (met op het gelijkvloers Maison Médicale Anneessens en een filiaal van low budgetketen Zeeman.) Het appartementsgebouw met sociale woningen helemaal achteraan rechts op de foto uit 1971 werd volledig gestript en gerenoveerd naar woningnormen van vandaag. Ook de ruimte errond werd aangepakt. Dat kon dankzij een wijkcontract en omdat de Stad Brussel eigenaar is van heel wat appartementen in de wijk.

Lang geleden was het Anneessensplein de vaste locatie van de vlooienmarkt, tot die door de overwelving van de Zenne in 1873 gedwongen verhuisde naar het Vossenplein. Vandaag strijkt nog elke dinsdagochtend een klein marktje neer met wat kleding, fruit en groenten.

Toch lijkt vandaag niemand echt goed te weten wat ze met het Anneessensplein moeten aanvangen. De piétonnier stopt aan Fontainas en erg uitnodigend is verder flaneren richting Zuidstation niet. De metrowerken aan de Stalingradlaan en de Lemonnierlaan helpen niet. De kleine straatjes rond het plein bieden wel een shortcut naar de Anderlechtsesteenweg, maar het is heel wat aangenamer om die weg langs het Fontainaspark (vandaag het Simone de Beauvoirpark) een beetje verder af te leggen. Mogelijk krijgt de voetgangerzone ooit wel een verdere uitbreiding en krijgt het Anneessensplein een make-over, maar dat lijkt vandaag nog niet aan de orde.

Wat zou de vrouw in minijurk op de foto uit 1971 over het Anneessensplein van toen nog te vertellen hebben? Wie goed kijkt ziet dat de tram toen nog bovengronds reed op de centrale lanen, met bijhorend tramhokje. De (pre)metro werd ingehuldigd op 20 september 1976 en de tramsporen verdwenen, maar bovengronds is er aan de Lemonnierlaan verder sinds de jaren 1970 nauwelijks iets veranderd.