De maakbare stad: het Muntplein

Brussel verandert elke dag, en vaak kunnen we ons al snel niet meer herinneren hoe een plek er vroeger nu weer uitzag. Soms gebeuren die veranderingen en stoemelings en soms zijn er jaren gepalaver nodig om tot een consensus te komen.

Het Muntplein, tussen Wolvengracht en Schildknaapsstraat, is al van bij het ontstaan van België een van de belangrijkste pleinen binnen de Vijfhoek. De naam komt van de muntslagerij die er tot 1890 gevestigd was. Daardoor heet het neoklassieke operagebouw uit 1819 ook vandaag nog de Muntschouwburg. Op 25 augustus 1830 werd er de opera De stomme van Portici opgevoerd om de verjaardag van koning Willem I te vieren. Hoewel er diepere oorzaken waren, was de opvoering de onmiddellijke aanleiding van de rellen die toen uitbraken tegen het Hollandse bewind en de Belgische onafhankelijkheid.
Een plek met geschiedenis dus, maar in 1855 ging het gebouw grotendeels verloren in een brand. Het gebouw dat we op de foto uit 1985 zien is dat van skieven architek (een verbastering van Chief Architect?) Joseph Poelaert, al bleef de gevel met het fronton uit 1819 wel bewaard.

Het Muntcentrum van vandaag aan de overkant, ontwikkeld door bouwpromotor Charly De Pauw, staat er sinds 1971 als vervanger van het 19de-eeuwse centrale postkantoor ('La Grande Poste') , maar de winkelruimtes op het gelijkvloers werden in 2017 na renovatie omgedoopt tot The Mint.

De Beursschouwburg leverde pionierswerk door op het Muntplein tussen 1973 en 1986 het legendarische Mallemuntfestival te organiseren, eerst met kleinkunst, later met luidere rockmuziek. Mallemunt was zowat het eerste Vlaamse muziekfestival in de hoofdstad, wat op heel wat protest kon rekenen van het het toenmalige FDF. De affiches van Ever Meulen en Joost Swarte zijn vandaag collector's items.

Maar als Nederlandstalige Brusselaar denk je bij het Muntplein waarschijnlijk toch eerst aan Muntpunt. De Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) had sinds 2002 een erfpachtovereenkomst van 27 jaar met eigenaar Wereldhave voor het Monnaiehuis op het Muntplein. De Hoofdstedelijke bibliotheek (HOB) was daar toen al twintig jaar gehuisvest.

Toenmalig Vlaams minister Bert Anciaux (Spirit) en VGC-collegelid Pascal Smet (SP.A) beslissen in 2005 om de HOB en de Vlaamse vzw Onthaal en Promotie Brussel (OPB) te fuseren tot Vlaams Communicatiehuis en onder te brengen in het te renoveren complex bestaande uit het Monnaiehuis, het Schildknaapgebouw dat toen al eigendom was van de VGC, en een tussenliggend pand dat nog moest onteigend worden. Vanaf 2008 nam Vlaanderen de erfpacht volledig over. Die wordt voortaan betaald vanuit het Vlaams Brusselfonds, net als de verbouwingen die uiteindelijk oplopen tot 22 miljoen euro, inclusief de inrichting.

Vier jaar na de sluiting (en enkele tijdelijke onderkomens in de buurt later) opent de 'belevingsbibliotheek' als onderdeel van communicatiehuis Muntpunt op 6 september 2013, inclusief Grand Café met ingang aan de Leopoldstraat (en via Muntpunt zelf natuurlijk.) "Onze boekencollectie is louter het startpunt. Wat er bovenop komt is van tel," zei toenmalig Muntpuntdirecteur Ann Van Driessche toen. Daar was toen wel wat om te doen, maar vandaag is Muntpunt inderdaad naast bibliotheek ook een ontmoetingsplaats.

Het plein zelf werd tussen 2010 en 2012 heraangelegd naar een plan van architect Benoît Moritz. Die haalde onder meer de betonnen bloembakken weg (te zien op de foto uit 1985) en verving de ventilatieroosters voor het hoogspanningsstation van Elia onder het plein door een kiosk met geïntegreerde schouw (te zien op de foto uit 2022.) Het was oorspronkelijk de bedoeling dat die kiosk een functie als buvette zou krijgen, maar dat is er uiteindelijk nooit van gekomen. Ook de grote fontein van Jacques Moeschal voor de trappen van de Muntschouwburg (goed te zien op de foto uit 1985) verdween toen,want het plein moest zo veel mogelijk 'obstakelvrij' worden om plaats te bieden voor tijdelijke evenementen. Wie zich Mallemunt herinnert, weet misschien nog dat die fontein in de hoogdagen van de punk en new wave wel eens met waspoeder tot een schuimbad werd omgetoverd. En kan iemand zich herinneren of er in 1985 inderdaad een vestiging van meubelketen Habitat op het gelijkvloers van het Monnaie House was (zoek de logo's op de hoeken van de eerste verdieping)?

Wat zien we op de foto uit 2022? Een mevrouw in roze tinten op stap met haar hondje, een grote open ruimte en in de verte de aansluiting met de ook al langer autovrije Kleerkopersstraat. De fontein van Moeschal werd vervangen door een systeem van opspuitende waterstralen zoals we die vandaag ook kennen op het Flagey- en de Brouckèreplein. Op de foto uit 2022 kan je ook zien dat de Muntschouwburg er ondertussen met de koorzaal een verdieping heeft bijgekregen (met prachtig uitzicht over de stad.)
Op dezelfde foto zien we rechts het Anspach Center, dat eind 2009 na jaren leegstand/bouwwerf opende op de plek van de vroegere Galeries Anspach, de keten die defintief failliet ging in 1983, twee jaar voor de foto links genomen werd.