BIG CITY. Is de stad hoger gebouwd dan ze oorspronkelijk lag?

Het antwoord op deze vraag is niet enkel van toepassing op Brussel, maar krijgt zelfs een universeel karakter. Steden bouwen altijd verder op hun eigen ruïnes. Wanneer een constructie wordt afgebroken, wordt er onvermijdelijk gebouwd op de fundamenten van wat er eerder stond, en zo gaat de stad de hoogte in.

Een duidelijk voorbeeld is de overkapping van de Zenne. Door de rivier in kokers onder te brengen en daarop de centrale lanen aan te leggen, is het centrum van de stad op die plekken hoger komen te liggen. Dat de Zenne lager stroomde dan de huidige straten bewijzen ook de archeologische vondsten. Recentelijk kwam op de site van Parking 58 een kaai van de Zenne tevoorschijn. Op de plek waar nu het administratief centrum van de Stad Brussel wordt gebouwd, werd duidelijk waar de kaai met aangrenzende vismarkt zich bevond. Er werden voorwerpen tot vijftien meter diep ontdekt. Dat wil niet noodzakelijk zeggen dat het voormalige niveau zich ook op die hoogte bevond. “Je moet rekening houden met de natuurlijke afvloeiing van voorwerpen, waardoor ze door de eeuwen heen ook lager komen te liggen. Zeker in een moerassig gebied als Brussel,” verduidelijkt stadshistoricus Roel Jacobs.

Behalve moerassig is Brussel ook heuvelachtig. Dat leidde tot architecturale knutselwerken waar met de natuurlijke hoogte van het landschap gespeeld is. Een heel goed voorbeeld hiervan is de as van het Poelaertplein tot de Wetstraat. “Vroeger bevonden zich in dit deel van de bovenstad paleizen en residentiële wijken die uitkeken op de benedenstad,” vertelt Jacobs. “Het bekendste voorbeeld is het Paleis op de Coudenberg, het kolossale verblijf van onder anderen de hertogen van Brabant en Bourgondië en Karel de Vijfde. Het brandde af in 1731. Veertig jaar na de brand, in 1770, werd beslist om een nieuwe hofwijk te bouwen op de plek, in een neoclassicistische stijl. Alleen verreist die bouwstijl een horizontaal vlak en dat was er niet in dat deel van de stad – tussen de heuvels lagen verschillende valleien. Om te kunnen bouwen in deze architecturale stijl, bracht men de hele as kunstmatig op dezelfde hoogte.”

Schijn bedriegt

We kunnen het ons vandaag misschien moeilijk inbeelden, maar de Regentschapsstraat, de Koningsstraat, het Koningsplein, het Paleizenplein en het Warandepark, liggen hierdoor artificieel op dezelfde hoogte. Dat zie je onder meer aan de trappen van de ingang van Bozar, die een onnatuurlijke hoogte overbruggen naar de bovenliggende Koningsstraat. Wie het Warandepark binnengaat langs het Paleizenplein, loopt over een heuvel met aan weerszijden een diepe put. Maar het indrukwekkendste voorbeeld van dit door de mens geconstrueerde hoogteverschil, blijven toch wel de kelders van de Coudenberg. In het museum loop je als bezoeker bijvoorbeeld op de voormalige Isabellastraat, terwijl je denkt de ondergrondse gangen van de stad te bezichtigen. Die Isabellastraat gaf tot begin achttiende eeuw uit op de ingang van het Paleis op de Coudenberg, maar ligt nu dus een paar meter onder het Koningsplein. Recht onder de hoeven van het paard van Godfried van Bouillon.

• VOLGENDE WEEK: Was er ooit een echte Bareel in Sint-Gillis?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie.

De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag via het formulier.

> Meer over Big City