Open brief voor schone lucht

Een honderdtal wetenschappers schrijven volgende open brief aan de Brusselse regering in verband met de luchtverontreiniging in Brussel.

Mijnheer de Minister-President van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Rudi Vervoort,

Mevrouw de Minister van Huisvesting, Levenskwaliteit, Leefmilieu en Energie, Céline Fremault,

Mijnheer de Minister van Financiën, Begroting en Externe Betrekkingen, Guy Vanhengel,

Mijnheer de Minister van Mobiliteit en Openbare Werken, Pascal Smet,

Twee jaar na een eerste open brief in de pers stellen we nog steeds ernstige feiten vast: ondanks de wettelijke verplichting die sinds 2010 op de overheid rust om een betere luchtkwaliteit te garanderen, leeft de bevolking vandaag in gevaarlijke en ongezonde lucht.

Luchtvervuiling mag dan veelal onzichtbaar zijn, onderzoek toont een verregaande schadelijke impact op de volksgezondheid aan. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) die strengere richtsnoeren aanbeveelt dan de Europese Unie, klasseerde luchtvervuiling en fijnstof in 2013 als ‘zeker kankerverwekkend’ en in dezelfde categorie als tabak. Zelfs als niet-roker lopen we door de blootstelling aan schadelijke polluenten het risico te sterven aan longkanker.

De luchtverontreiniging is schadelijk voor de gezondheid en het welzijn van de Brusselaars en de pendelaars, vooral voor kinderen, ouderen en mensen die reeds door ziekte zijn getroffen.

Luchtvervuiling leidt tot:

• verhoogd risico op hart- en vaatziekten (infarct, hartritmestoornissen, hartfalen, beroerten) [1] ;
• toename van long- en blaaskankers [2] ;
• toename van leukemie bij kinderen [3] ;
• toename van astma (nieuwe gevallen en verergering) en chronische bronchitis [4] ;
• toename van allergieën;
• schadelijke effecten tijdens de zwangerschap : toename van vroegtijdige geboorten en laag geboortegewicht, vermindering van de longfunctie en kinderastma bij bovenmatige blootstelling aan fijnstof tijdens de zwangerschap [5];
• cognitieve beperking bij ouderen en kinderen [6].

Wij hebben kunnen vaststellen dat luchtvervuiling in Brussel een rol speelt in:

• meer dan 20% van de opstoten van bronchitis bij jonge astmapatiënten;
• meer dan 20% van de hospitalisaties van COPD-patiënten (chronisch obstructief longlijden);
• meer dan 30% van de hartinfarcten bij de volwassen patiënten met ischemische hartaandoeningen [7].

Dit alles leidt tot een afname van de levensverwachting die overeenkomt met 632 vroegtijdige overlijdens per jaar [8] en een toename van afwezigheden, medicatiegebruik, ziekenhuisopname en verhoogde sterfte bij patiënten met long- en hartziekten. Dit zou kunnen worden vermeden als Brussel de richtsnoeren van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zou naleven en de gemiddelde concentratie van 20µg/m3 fijne deeltjes niet zou worden overschreden. De winst in levensverwachting zou zich vertalen in een jaarlijks indrukwekkend bedrag van 758 miljoen euro. [9]

Als artsen, wetenschappers en organisaties begaan met gezondheid, zijn wij erg begaan met de sociale kant van het beleid. Vooral de zwaksten worden aan de hoogste luchtvervuiling blootgesteld. Het is onaanvaardbaar dat wij een generatie jongeren laten opgroeien in het volle bewustzijn van deze verontrustende risico’s. Vroege blootstelling maakt mensen in het latere leven extra kwetsbaar voor de hierboven besproken ernstige ziekten. Luchtvervuiling heeft bijgevolg een blijvende negatieve impact op onze gezondheid gedurende het hele leven. Deze ziekten kunnen verreikende effecten hebben op de kwaliteit van het leven van burgers, hun gezinnen, hun levensonderhoud en hun financiën.

Wij willen het beste voor onze patiënten en voor de volksgezondheid. Wetenschappelijk onderzoek leert ons welke oorzaken we moeten aanpakken om burgers te beschermen. Het voorkomen van blootstelling aan vervuilde lucht is een vereiste voor een goede gezondheid. Maar het realiseren ervan is een verantwoordelijkheid van onze regering en ministers. Gezonde lucht is van levensbelang en een basisrecht voor iedereen, voor de meer dan 1,2 miljoen inwoners van Brussel en de 350.000 pendelaars die hier dagelijks komen werken. Het is hoog tijd dat de regering haar verantwoordelijkheid opneemt en een duidelijk en doeltreffend actieplan uitwerkt en ten uitvoer brengt om deze stille en onaanvaardbare gezondheidscrisis het hoofd te bieden.

Helaas wordt de lat niet hoog gelegd.

Het Lucht-, Klimaat- en Energieplan, het beleidsplan dat de Brusselse regering heeft opgesteld in 2016, is veel te vaag en voldoet ons inziens niet aan de eisen van Europese luchtkwaliteitsrichtlijn. In Brussel worden de Europese normen inzake luchtvervuiling (richtlijn 2008/50/EC) nog steeds overschreden. Daarbij komt dat het Brussel meetnet dat de luchtkwaliteit controleert te weinig meet waar de bevolking aan de hoogste concentraties wordt blootgesteld zoals in de Europese luchtkwaliteitsrichtlijn is vastgelegd.

De Lage-emissiezone (LEZ) is vandaag de meest verregaande maatregel van het Brussels beleidsplan voor betere luchtkwaliteit. Afgezien van het feit of de LEZ werkelijk start op 1 januari 2018 met het bannen van EURO1 voertuigen, toont een studie in opdracht van het Brussels Gewest [10] aan dat de "LEZ geen schokkende effecten zal teweegbrengen op het behalen van de Europese normen voor PM10 en NO2." Deze studie houdt echter géén rekening met het Dieselgate schandaal. Duitse steden met een LEZ die reeds EURO3 voertuigen bannen voldoen nog steeds niet aan de norm. LEZ is dus een eerste stap, maar lang niet voldoende om burgers echt te beschermen.

Een veel daadkrachtiger beleid is noodzakelijk om de gezondheid van de burger werkelijk te beschermen. Naast de bovengenoemde polluenten zijn ultrafijnstof en roet uiterst gevaarlijk voor de volksgezondheid want ze dringen diep onze longen en bloedbanen binnen. Roet staat op de WHO-lijst van kankerverwekkende stoffen en is afkomstig van dieselwagens. Op verschillende drukke verkeersassen in Brussel worden onaanvaardbare uitstoten gemeten.

Eén van de grootste problemen in Brussel is het teveel aan motorfietsen, wagens, bestel- en vrachtwagens op fossiele brandstoffen, in het bijzonder diesel.

Het terugdringen van het aantal slachtoffers door luchtvervuiling is mogelijk, maar vereist meer ambitieuze en efficiënte maatregelen zoals:

• vergroening van de verkeersfiscaliteit: fiscale ontmoediging van fossiele mobiliteit en aanmoediging van schone mobiliteit incl. de voorbereiding van een dieselban met gerichte communicatie en aanmoediging om voor schone vervoerswijzen- en middelen te kiezen;
• verplichting van roetfilters voor dieselmotoren gekoppeld aan strikte naleving tot de invoering van een dieselban;
• strikte handhaving van het verbod op stationair draaien ;
• dwingende lokale verkeerssturing en –beheersmaatregelen incl. ontmoediging van overbodig verkeer door tele-geleiding naar de meest dichtbijzijnde parkeergelegenheden;
• vastleggen van (normen voor) veilige afstandszones tussen enerzijds verkeersaders als bron van luchtvervuiling en anderzijds toekomstige voorzieningen voor kwetsbare bevolkingsgroepen, woongebieden en verblijfsvoorzieningen alsook de toepassing van deze afstandszones;
• voor iedereen toegankelijk, efficiënt, comfortabel én schoon openbaar vervoer en gedeelde mobiliteit gecombineerd met parkeren aan de stadsrand en stations;
• grote investeringen in fietsfaciliteiten en elektrische fietsen.

Het klopt dat het Brussels Gewest het probleem van luchtvervuiling niet alleen kan oplossen. Luchtvervuiling is een gewestoverschrijdend probleem, waarvoor dringend afspraken tussen de Gewesten en op federaal vlak nodig zijn. Toch mag dat geen excuus blijven om niet doortastender te handelen in Brussel zelf. Integendeel. De Brusselse regering kan zelf krachtige maatregelen nemen.

In het belang van alle bewoners en pendelaars vragen wij u dringend:

1. het lanceren van een brede informatiecampagne gericht aan de Brusselaars en pendelaars die iedereen correct informeert over de luchtvervuiling in de stad en de kwalijke gevolgen voor de volksgezondheid zodat het draagvlak voor dringende maatregelen groeit;

2. het uitwerken van een correct en efficiënt luchtkwaliteitsmeetnet in het Brussels Gewest dat voldoet aan de Europese richtlijnen;

3. naast ambitieuze doelstellingen voor PM10, PM2.5 en NO2 tevens doelstellingen voor roet op te nemen om de kwalijkste effecten van luchtvervuiling drastisch te verminderen;

4. een duidelijke en dringende kalender vast te leggen met concrete stappen om de genoemde doelstellingen te realiseren.

De gezondheid en het welzijn van ons allen zijn in het geding !

Met de meeste hoogachting,

Dr. Sabine ALLARD, Interne Geneeskunde - Infectiologie - Aidsreferentiecentrum, UZ Brussel Ÿ Dr. Wouter ARRAZOLA DE OÑATE, Arts-onderzoeker Volksgezondheid – Respiratoire Gezondheid Ÿ Dr. Dirk AVONTS, Gastprofessor, Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg, Ugent Ÿ Dr. Patricia BARLOW, Chef de Clinique, Gynécologie-Obstétrique, CHU Saint-Pierre Bruxelles Ÿ Dr. Emmanuel BARTHOLOME, Chef de Service, Neurologie, Hôpital Tivoli, La Louvière Ÿ Dr. Hanne BOSSELAERS, Huisarts, Molenbeek Ÿ Dr. Ambre BOTT, assistante en Dermatologie, CHU Saint-Pierre Ÿ Prof. Catherine BOULAND, Vice-Présidente de l'Ecole de Santé Publique, Directrice du Centre de Recherche en Santé environnementale et Santé au travail, ULB Ÿ Prof. Dr. Jean-Pierre BOURGUIGNON, Professor Emeritus of Pediatric Endocrinology, CHU Liège, Neuroendocrinology Unit, GIGA Neurosciences, ULg Ÿ Prof. Dr. Kobe BOUSSAUW, Docent ruimtelijke planning en mobiliteit, Cosmopolis Centre for Urban Research, VUB Ÿ Dr. Lina BROEKAERT, Huisarts, Wijkgezondheisdcentrum medikuregem, Anderlecht Ÿ Dr. Johan BUFFELS, Department of Public Health and Primary Care, KU Leuven Ÿ Dr. Jo BUTAYE, Huisarts, Wijkgezondheidscentrum Medikuregem, Anderlecht Ÿ Dr. Luk BUYSE, Huisarts-Sportarts Lauwe, Sportarts VUB Ÿ Dr. Sebastian COLSON, Huisarts, Molenbeek Ÿ Nicola DA SCHIO, PhD researcher in Urban Ecology, Cosmopolis Centre for Urban Research, VUB Ÿ Nicolas DAUBY, MD, PhD, F.R.S.-FNRS Postdoctoral research, Department of Infectious Diseases, CHU Saint-Pierre Bruxelles Ÿ Dr. Dagmar DEBOECK, Huisarts, Wijkgezondheisdcentrum Medikuregem, Anderlecht Ÿ Dr. Philippe DECHAMPS, Chef de Service, Soins Intensifs, CHU Saint Pierre Bruxelles Ÿ Dr. Eva DE KEYZER, cardioloog, Brugmann UVC Ÿ Dr. Anne DELESPAUL en Dr. Sofie MERCKX, Geneeskunde voor het Volk Ÿ Dr. Hannah DEMAEREL, Huisarts, Laken Ÿ Dr. Christophe DEPAMELAERE, Huisarts-sportarts-duikarts Ÿ Dr. Christel DEPREDOMME, Huisarts, Medisch centrum Renfort, Molenbeek Ÿ Prof. Dr. Petra DE SUTTER, Afdelingshoofd Reproductieve Geneeskunde, UZ Gent Ÿ Dr. Alain DEVAUX, Médecine générale, Maison Médicale Couleurs Santé, Ixelles Ÿ Dr. Alexandre DE WIND, Anatomopathologiste, Institut Jules Bordet, Bruxelles Ÿ Dr. Luc D'HOOGHE, Huisarts Vorst, Erevoorzitter Brusselse Huisartsen Ÿ Dr. Hélène DOGAN, Huisarts/Médecin généraliste, Etterbeek Ÿ Dr. Bart DONDERS, Huisarts, Huisartsenpraktijk Spectrum, Sint-Gillis Ÿ Dr. Tine DUSAUCHOIT, Huisarts, Jette Ÿ Dr. Pierre EISENDRATH, Chef de Service Associé, Hépato-Gastroentérologie, CHU Saint Pierre Bruxelles Ÿ Dr. Louis FERRANT, Huisarts, Wijkgezondheisdcentrum Medikuregem, Anderlecht Ÿ Dr. Michèle GERARD, Service des Maladies Infectieuses, CHU Saint Pierre Bruxelles Ÿ Dr. Bas de GEUS, Assistant Professor, Human Physiology Research Group (MFYS), VUB Ÿ Dr. Christine GILLES, Chef de clinique adjoint, Gynécologie-Obstétrique, CHU Saint Pierre, Bruxelles Ÿ Dr. Marc GOETHALS, Cardioloog, Hartcentrum, OLV Aalst Ÿ Dr. Lidia GRABCZAN, Endocrinologue, CHU Saint Pierre Bruxelles Ÿ Dr. Frederic HAVEN, Radioloog, Sint Elisabeth Ziekenhuis Ukkel Ÿ Dr. David HERCOT, Médecin, Bruxelles Ÿ Dr. Gaelle HUON, Médecine physique et Réadaptation, CHU Saint Pierre Bruxelles Ÿ Prof. dr. Luc INT PANIS, Visiting professor Milieu-economische evaluatie van het transportbeleid, UHasselt IMOB Ÿ Dr. Matthijs JAGER, Spoedarts, AZ Diest Ÿ Dr. Katherina KASTRISSIANAKIS, Pédiatre, CHU Saint-Pierre Bruxelles Ÿ Dr. Reza LADHA, Chirurgien Ophtalmologiste, Département d’ Ophtalmologie, CHU Saint-Pierre Bruxelles Ÿ Dr. Agnès LIBOIS, Chef de Clinique, Service des Maladies Infectieuses, CHU Saint Pierre Bruxelles Ÿ Dr. Dounia LOGDALI, Huisarts, Huisartsenpraktijk Horizon, Jette Ÿ Prof. Dr. Cathy MACHARIS, Faculty of Economic and Social Sciences & Solvay Business School, Head of Department Business Technology and Operations (BUTO), Head of Research Group Mobility, Logistics and Automotive Technology Research Centre (MOBI), VUB Ÿ Dr. Evelyne MAILLART, Chef de Clinique adjoint, Maladies Infectieuses, CHU Brugmann Bruxelles Ÿ Dr. Yannick MANIGART, Chef de clinique, Gynécologie, CHU Saint Pierre Bruxelles Ÿ Dr. Valérie MARTINET, Gériatre, CHU Saint-Pierre Ÿ Dr. Nicolas MATTHIJS, Huisarts, Wijkgezondheisdcentrum Medikuregem, Anderlecht Ÿ Dr. Alice MAYENCE, Médecin généraliste, Laeken Ÿ Dr. Mireille MERCKX, Gynecologie-Verloskunde-Andrologie-Pediatrische Gynecologie, UZ Gent Ÿ Dr. Inge MUYLLE, Longarts, UMC Sint-Pieter, Brussel Ÿ Carole NAGANT, Pharmacien Biologiste, Laboratoire d'Immunologie, LHUB Ÿ Prof. Dr. Benoit NEMERY, Toxicologie & Arbeidsgeneeskunde, Centrum Omgeving en Gezondheid, Departement Maatschappelijke Gezondheidszorg en Eerstelijnszorg, Faculteit Geneeskunde, KU Leuven Ÿ Prof. Dr. Tim NAWROT, Environmental Epidemiology, Centre for Environmental Sciences, UHasselt, Centre for Environmental Health, KU Leuven Ÿ Prof. Dr. Vincent NINANE, Chef de service de Pneumologie, CHU Saint-Pierre Bruxelles Ÿ Dr. Salwa OTHMAN, Spoedarts, OLVL Ziekenhuis, Waregem Ÿ Dr. Alberto PAPALEO, Médecine interne, Maladies infectieuses et tropicales, H.I.S. site Etterbeek-Ixelles Ÿ Dr. Frank PAUWELS, Sportarts, Hart- en Vaatziekten, UZ Brussel Ÿ Dr. Annelies RAPPAPORT, Diensthoofd Radiologie, Sint-Trudo Ziekenhuis, Sint-Truiden Ÿ Dr. Katja RAMAKERS, Radiologe AZ Diest Ÿ Prof. Michel ROLAND, Président, Médécins du Monde Ÿ Dr. Thomas ROLAND, Radioloog, AZ Diest Ÿ Dr. Marc SCHROEVEN, Chef de Service/Diensthoofd, Pneumologie - Oncologie Thoracique/Pneumologie - Thoracale Oncologie, Clinique Saint-Jean/Kliniek Sint-Jan Ÿ Dr. Sarah SWANNET, Huisarts, Wijkgezondheisdcentrum Medikuregem, Anderlecht Ÿ Dr. Aurore TORSIN, Huisarts, Huisartsenpraktijk Patio Jette Ÿ Dr. Gerlant VAN BERLAER, Kinder- en Spoedarts, UZ Brussel Ÿ Dr. Nathalie VANBEYLEN, Huisarts, Jette Ÿ Dr. Nele VANDENBEMPT, Médecin généraliste, Schaerbeek Ÿ Prof. Olivier VANDENBERG, Ecole de Santé Publique, ULB Ÿ Dr. Martin VANDEPUTTE, Médecin en formation en médecine interne, ULB Ÿ Dr. Anna VANDERFAEILLIE, Kinderarts, UMC Sint-Pieter Brussel Ÿ Dr. Didier VANDER STEICHEL, algemeen directeur/directeur général, Stichting tegen kanker/Fondation contre le cancer Ÿ Dr. Marie-Sophie VANDERSTUYFT, Médecin généraliste, Huisarts, Etterbeek Ÿ Dr. Sylke VAN DIERDONCK, Huisarts, Huisartsenpraktijk De Tandem, Laken Ÿ Gunter VAN DYCK, Allergienet vzw Ÿ Servaas VAN EECKHOUDT, Huisarts, WGC De Brug, Sint-Jans-Molenbeek Ÿ Dr. Gaelle VANFRAECHEM, Service de maladies infectieuses, Hôpital de Braine l'Alleud Chirec Ÿ Dr. Guillaume VANGRINSVEN, Huisarts, Wijkgezondheisdcentrum Medikuregem, Anderlecht Ÿ Dr. Michel VANHALEWYN, Médecin généraliste, Schaerbeek Ÿ Dr. Herman VAN HERCK, Huisarts, Oudergem Ÿ Dr. Indra VAN HOORICK, Huisarts-in-opleiding, Huisartsenpraktijk De Vijvers Anderlecht Ÿ Dr. Els VAN HOOSTE, Huisarts, Wijkgezondheisdcentrum Medikuregem, Anderlecht Ÿ Prof. Nicolas VAN LAREBEKE, Honorary Professor, Faculty of Medicine and Health Sciences, Study Centre for Carcinogenesis and Primary Prevention of Cancer, UGent, Member of the College of the Belgian Superior Health Council Ÿ Dr. Rita VANOBBERGHEN, Médecin généraliste, Schaerbeek Ÿ Dr David VAN OSTA, Huisarts-Médecin généraliste, Président du Conseil Médical de L'O.N.E., Etterbeek Ÿ Dr. Guido VERBEKE, Gynecoloog, Secretaris Ademloos vzw Ÿ Dr. Anne-Charlotte VERDUYN, ASO Gynaecologie-Verloskunde, UMC Sint-Pieter Brussel Ÿ Hedwig VERHAEGEN, Directeur Kennis en Beleid, Kom op tegen Kanker Ÿ Dr. Gaëtan VEROUGSTRAETE, Huisarts, Wijkgezondheidscentrum Medikuregem, Anderlecht Ÿ Dr. Violaine VEROUGSTRAETE, Médecin, Toxicologue, Uccle Ÿ Dr. Karoline WILKE, Urologue, Hôpital Erasme ULB Ÿ Dr. Sophie WILLOCX, Huisarts, Wijkgezondheisdcentrum Medikuregem, Anderlecht

Bronnen/Sources

[1] Bourdrel T et al. Archives of Cardiovascular Disease 2017. https://doi.org/10.1016/j.acvd.2017.05.003;

Dominici F et al. JAMA 2006. doi:10.1001/jama.295.10.1127

[2] Loomis D et al. The Lancet Oncology 2013. DOI: http://dx.doi.org/10.1016/S1470-2045(13)70487-X

[3] Boothe et al. American Journal of Preventive Medicine 2014. DOI: http://dx.doi.org/10.1016/j.amepre.2013.11.004

[4] Khreis et al. Int J Environ Res Public Health 2017. DOI: 10.3390/ijerph14030312

[5] Estarlich et al. Environ Health Perspect. 2011. DOI:10.1289/ehp.1002918;

Korten et al. Paediatr Respir Rev. 2017. doi: 10.1016/j.prrv.2016.08.008 ;

Zhou et al., BMC Public Health 2013. https://doi.org/10.1186/1471-2458-13-506

[6] Clifford et al., Environ Res. 2016 DOI:10.1016/j.envres.2016.01.018

[7] APHEKOM, p. 26

[8] Plan bruxellois Air-Climat-Energie

[9] APHEKOM, p. 22

[10] Studie betreffende de relevantie van het invoeren van lage-emissiezones in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en van hun milieu-, socio-economische en mobiliteitsimpact. CONCEPT Eindrapport in opdracht van Brussels Instituut voor Milieubeheer, 2013