Fin-de-Siècle Museum: spiegel voor onze angsten en verlangens

Het nieuwe Fin-de-Siècle Museum tracteert de bezoekers onder meer op Belgische kunstenaars als Emile Claus, Théo Van Rysselberghe, Henri Evenepoel, Fernand Khnopff, James Ensor, Félicien Rops, Constantin Meunier en Léon Spilliaert. Ze komen te staan naast Gauguin of Gallé. Vreemd is dat het moderne Lebensgefühl heel actueel aandoet.

Met het nieuwe Fin-de-Siècle Museum, over de kunstevoluties van 1863-1914, opent een eerste van twee complementaire afdelingen ‘moderne kunst’ van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSKB). De volgende stap is uitkijken naar het Post-Modern Art Lab in het Vanderborghtgebouw in 2016, over kunst na 1914 tot vandaag. Daarmee zal een groot deel van de federale kunstcollecties grondig herschikt worden.

Inga Rossi-Schrimpf, co-conservator van het Fin-de-Siècle Museum, gelooft in het wervend effect dat de herstructurering genereert. “Met de sterkhouders uit de Belgische kunstcollecties en de unieke artnouveauverzameling Gillion Crowet gaan we een nieuw publiek aanboren”, glundert Schrimpf.

Waarom start Fin de Siècle in 1863?
Inga Rossi-Schrimpf: “Het had evengoed 1886 kunnen zijn, jaar van het Manifest van het Symbolisme. 1863 is een scharniermoment, met de oprichting van de Société Libre des Beaux-Arts. Het is de eerste kunstenaarsvereniging die zich loswrikte van het academisme en de historieschildering. Om de echte wereld te vatten, in een drang naar vrije observatie van de omgeving. Noem het de embryonale fase van de ‘avant-garde’. Ons museum volgt een chronologisch parcours, met daarin thema’s als de kunstkringen Les XX et La Libre Esthétique, de School van Tervuren, de nacht, Ensor, Khnopff, Meunier.”

“Alles vertrekt bij het realisme - zeer typisch voor België - om nadien de snelle stromingen te volgen die hierop geënt zijn: sociaalrealisme (Meunier, Laermans), impressionisme (Vogels, Finch, Rops), neo-impressionisme (Van Rysselberghe, Van de Velde, Seurat), post-impressionisme en de Nabis (Gauguin), Belgisch impressionisme (Claus, Montigny) en symbolisme (Burne-Jones, Degroux).”

Daarmee verruimt u het begrip fin-de-siècle
Schrimpf: “Te lang is het begrip, vooral door Franstaligen, verkeerd ingeschat, afgaand op het woordje ‘fin’. Terwijl het net een spannend begin was. Belangrijk toen was kijken naar de realiteit, de klok in je hoofd stilzetten van de snelle evoluties als de industrialisatie, de trein, de handel. De parallellen met vandaag zijn groot.”

“Vergelijk het met de snelheid van verkeer, sociale media, globalisering. Iedereen zocht een middel om erop te reageren, tot in het mystieke toe. Vandaag herken je dat met een zoeken naar een ecologisch discours of nieuwe religies. Kunstenaars reageerden toen sterk, vandaar de ontwikkeling van de moderne kunst, film, fotografie. Het stopte niet. En gelijktijdig was er dat sterk Lebensgefühl.”

Haalt u er nieuwe technieken bij om dit te illustreren?
Schrimpf: “Niets, geen iPad, kan een direct contact met een kunstwerk vervangen, als het om emotionele prikkeling gaat. Al gebruiken we veel extra tools. Op touchscreens krijg je 3-D reconstructies van operadecors van Wagneriaanse creaties uit de Muntschouwburg. We hebben digitaal een aantal (verdwenen) artnouveau-huizen herbouwd, zoals het Volkshuis van Horta. En Cinematek toont sfeerdocumentaires, van 19de-eeuwse baders in Oostende tot een tramrit door Brussel, ook op de wand van de lichtput. Dit nieuwe museum wil vooral een sfeer oproepen, en met miskend werk doen verrassen. Weet je wat me interesseert aan de hele opzet? Dat iemand me na een bezoek laat weten wat hem of haar raakte. Wedden dat het geen wereldbekend kunstwerk is.”