Midden oktober speelt Nuits Sonores & European Lab opnieuw vier dagen lang voor kruisbestuiver tussen de elektronica van het nachtleven en de avondkledij van het hedendaags klassiek. Componist David August opent het festival met zijn nieuwe project VIS.
© Filip Preis
| David August
Wie online op speurtocht gaat naar raakvlakken tussen de brede waaier aan nachtclubgenres en het West-Europese klassieke repertoire, komt al snel van een kale reis thuis: een heleboel weinig smaakvolle remixes, een obscuur forum dat het nauwelijks eens raakt over de definitie van de stijlen, een vage Quora-vraag die beantwoord wordt met het weinig overtuigende: “It's not as easy to find common points (…) but I'm sure it's possible.”
Nochtans is het niet heel ver zoeken naar raakvlakken. Het zogenaamde 'minimalisme' van componisten als Philip Glass en Steve Reich kent zijn uitloper in de techno van Richie Hawtin en Robert Hood. Componisten Karlheinz Stockhausen, Karel Goeyvaerts en Iannis Xenakis pionierden met het gebruik van elektronische instrumenten en computers. En van de musique concrète van Pierre Schaeffer en Halim El-Dabh, waarbij de componisten opgenomen geluid als bronnenmateriaal gingen gebruiken, is het maar een kleine stap naar Fred again.. en andere samplegoden.
Een klassieke opleiding is deel van mijn levenservaring, maar tegelijkertijd heb ik ook het potentieel en de fysieke kracht van elektronische muziek ontdekt. Het voelt heel natuurlijk voor mij om die mogelijkheden te combineren
Omgekeerd durft de klassieke muziek ook steeds vaker de neus aan het met zwarte plastic afgedekte venster van de clubcultuur te steken. Toplabel Deutsche Grammophon organiseerde in 2001 al de Yellow Lounge-concertreeks, die ook neerstreek in de legendarische Berlijnse nachttempel Berghain. In een artikel in The New York Times eerder dit jaar vertelde een handvol uitvoerders en componisten over hun ervaringen tijdens de Klubnächte daar. “Het is alsof je daarbinnen naar een barokke dans zit te kijken,” getuigde gambist Liam Byrne. Zijn ervaring in de club leerde hem terug te keren naar de essentie. “Als je, zoals ik, (eeuwenoude, red.) dansmuziek speelt, is het je verantwoordelijkheid om de mensen te doen bewegen. Je geeft je luisteraar een vorm van zeggenschap over de noten die je uitvoert.”
Het beste van twee werelden
Ook voor de Italiaans-Duitse componist David August, die op Nuits Sonores zijn nieuwe project VIS voorstelt, is het samenbrengen van die verschillende muziektalen een evidentie. “Ik zie ze niet zozeer als strikt gescheiden werelden, je puurt als artiest uit je eigen levenservaring. In mijn geval was een klassieke opleiding daar altijd een deel van (August speelt al zijn hele leven piano en studeerde aan de Universität der Künste in Berlijn, red.), maar tegelijkertijd ben ik het potentieel en de fysieke kracht van elektronische muziek gaan ontdekken. Het voelt heel natuurlijk voor mij om die mogelijkheden te combineren.”
In zo'n muzikaal speelveld hoeft het niet te verbazen dat al snel de namen van enkele usual suspects vallen. “Wat is de meerwaarde van akoestische instrumenten? Wel, ik las onlangs een interview van journalist Bálint-András Varga met Iannis Xenakis. Daarin zegt hij dat het onderzoek van Stockhausen en zijn tijdgenoten het in theorie mogelijk heeft gemaakt om, dankzij de boventoonreeks, elk fysiek instrument elektronisch na te bootsen. Alleen ontbreekt er in de praktijk iets voor Xenakis. Daar kan ik me wel in vinden. De mogelijkheden van een synthesizer zijn immens. Je kan er zoveel meer mee doen dan met bijvoorbeeld een viool. Maar bij een fysiek instrument gebeurt er iets bijna metafysisch met je. Voor mij zit daarin dan ook de noodzaak om van beide werelden te profiteren.”
Prachtige paradox
Dat artiesten steeds vaker dit muzikale terrein willen ontdekken, betekent nog niet dat de (klassieke) cultuurtempels hun deuren ervoor willen openzwaaien. Deutsche Grammophon mocht dan wel zijn tenten opstellen in Berghain, Berghain-dj's op het podium zetten bij de Berliner Philharmoniker, dat lag lange tijd moeilijker. Toch is zelfs daar de ommezwaai ingezet. Sinds 2022 vindt in de Berliner Philharmoniker Strom plaats, een festival voor elektronische muziek, dat volgens de curator Stefan Goldmann “niet de cross-over opzoekt, maar de individualiteit van de artiesten benadrukt.”
“Ik denk wel dat we in een periode zitten waarin de muren steeds meer worden afgebroken,” zegt ook David August. “Het is eigenlijk een prachtige paradox: er is een tendens om steeds meer verschillende geluiden en culturen samen te brengen. Dat zorgt ervoor dat er steeds meer genres gaan verstrengelen, terwijl de muziek in de fond net meer en meer genreloos wordt.”
© Filip Preis
| David August
De openheid van programmatoren is er dus langzaamaan wel. Volgt nu ook het traditionele publiek van de instellingen? “Elektronische muziek sluipt meer en meer op de concertkalender van de klassieke huizen. Dat betekent volgens mij wel dat ook het publiek die openheid heeft. Al vind ik vooral dat wij als artiesten ook een verantwoordelijkheid hebben. Het is als componist ook je opdracht om ervoor te zorgen dat je werk overeenstemt met de setting waarin je optreedt. Je treedt altijd op met de akoestiek en de geschiedenis van de plek in je achterhoofd. VIS is bijvoorbeeld heel bewust geconcipieerd voor een zaal waar de volle aandacht naar de muziek kan gaan. Het is echt een audiofiele ervaring die je fysiek moet meemaken. De muziek die ik geschreven heb komt voort uit een heel introvert proces, maar ze leidt tot een uiterst extraverte beleving. Ze is bedoeld om gedeeld beleefd te worden, door alle mensen die in diezelfde ruimte aanwezig zijn. Bijna op een ceremoniële manier ...”
En zo lijkt plots het water tussen club en cultuurhuis helemaal niet zo diep meer.
Nuits Sonores & European Lab
12 > 15/10
David August: VIS
12/10, 20.00, Bozar, nuits-sonores.be
Lees meer over: Muziek , David August , Nuits Sonores & European Lab , vis
