Geen gascentrale in Vilvoorde: welke gevolgen voor Brussel?

Een uitbreiding van de gascentrale in Vilvoorde krijgt geen vergunning van bevoegd Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA). Welke gezondheidseffecten heeft dat voor Brussel? En zijn er andere elektriciteitscentrales in de buurt? BRUZZ zocht het voor u uit.

Eerder deze week raakte bekend dat Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) een vernieuwde gascentrale in Vilvoorde, die zowat 875 MW moest gaan opwekken, geen vergunning verleent.

Producent Engie Electrabel wou met de gascentrale een oudere installatie vervangen, die minder dan de helft van die capaciteit levert. Maar de nodige omgevingsvergunning kon eerder al op verzet rekenen van de provincie Vlaams-Brabant en ook de beroepsprocedure bij de minister eindigt dus met een negatief advies.

'Verwaarloosbaar tot beperkt effect' in Brussel

Gascentrales stoten veel CO2 (een broeikasgas) uit. Maar uit het milieueffectenrapport van de geplande centrale blijkt dat de impact van de uitstoot op het Brusselse grondgebied qua luchtvervuiling "als verwaarloosbaar tot hooguit beperkt" wordt beschouwd, omdat de stikstofdioxide- of NO2-waarden in Brussel door verkeer en gebouwenverwarming al hoog zijn. "De impact van het bedrijf zal niet leiden tot extra overschrijdingen van de NO2-grenswaarden."

Bovendien waait de wind in België meestal vanuit het zuidwesten, richting noordoosten. "De gascentrale zou op de luchtkwaliteit in Brussel dus niet zo veel impact hebben", bevestigt luchtkwaliteitsexpert Frans Fierens (Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu, Ircel). "Al zou de impact de volgende jaren relatief wel kunnen toenemen, omdat de uitstoot van NOx door het verkeer zal afnemen. De advieswaarde van de Wereldgezondheidsorganisatie voor NO2 is recent ook veel verlaagd (10 µg/m³ ipv 40) en de waarde moet tegen 2030 ook sterk naar beneden binnen de Nationale Emissieplafond-richtlijn."

"Elke hoeveelheid extra NOx is dus best te vermijden. Stikstofoxides zorgen bovendien door reacties in de atmosfeer ook voor secundair fijn stof en ozon. En ook de ammoniakemissies van de gascentrale zorgen voor secundair fijn stof." Het is de uitstoot van jaarlijks 107.000 kilo ammoniak, die paradoxaal genoeg juist vrijkomt bij het voorkomen van de NO2-uitstoot via speciale filters, die een struikelblok is voor de Vlaamse regering.

De federale regering rekende op de gascentrale om de kernuitstap in 2025 mogelijk te maken, en de beslissing bracht deze week politiek dus heel wat teweeg. Waarnemers gaan er wel vanuit dat Engie bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen in beroep zal gaan tegen de beslissing van Demir om de grotere gascentrale in Vilvoorde alsnog te kunnen bouwen, maar hoe dan ook zal die procedure tijd kosten.

Vervuilende 'turbojet'

Wat heeft dit nu voor gevolgen rond Brussel? Naast Vilvoorde zijn er in de omgeving nog twee andere plekken waar elektriciteit wordt opgewekt: allereerst de gascentrale in Drogenbos, met een maximale productiecapaciteit van 460 MW. Net als Vilvoorde draaide die tussen 2012 en 2018 op een lager pitje, waarna de productie weer werd aangezwengeld.

Ten derde is er ook nog een 'turbojet' die opgesteld staat in de - toepasselijk genaamde - Voltastraat in Elsene, vlak achter het kerhof van Elsene. Daar huisde ooit nog een elektriciteitscentrale, die in de komende jaren omgevormd wordt tot een cohousingproject met ook plaats voor cultuur, een school en winkels. (Lees verder onder de afbeelding)

Dergelijke 'turbojets', oude vervuilende en lawaaierige straalmotoren uit de jaren 70 die duizenden ­liters lampolie per uur verstoken, krijgen ook het komende jaar nog subsidies van de federale regering, meldde VRT NWS vorige week. Dat is zo beslist om - en dat was nog binnen het scenario dat de gascentrales, ook die in Vilvoorde, goedgekeurd zouden worden - verzekerd te zijn van voldoende capaciteit, als de vraag piekt en het aanbod aan hernieuwbare energie laag is.

Electrabel gebruikt de turbojets al langer. Ze draaien bijna elk jaar wel een keer, klinkt het bij de VRT. "In Elsene gaat het hooguit over een tiental draaiuren per jaar", zegt Hellen Smeets, woordvoerster van Engie Electrabel aan BRUZZ. "Sowieso gaan turbojets ook naar het einde van hun uitbating toe."

Uitstoot over Brussel

Als we de logica rond de primaire windrichting volgen, waait de uitstoot van de gascentrale in Drogenbos dus wel over Brussel heen. Door de sluiting - of de verlate opening - van de centrale in Vilvoorde, kan het zijn dat de productie daar in elk geval tijdelijk moet opgeschroefd worden.

Daarnaast zal de verouderde turbojet in Elsene bij piekmomenten af en toe ingeschakeld moeten worden. Zo kan de niet uitgereikte vergunning voor de centrale in Vilvoorde mogelijk tot meer luchtvervuiling in Brussel leiden. In de Franstalige media wordt verder gewag gemaakt van een mogelijke extra gascentrale in Wallonië (Lees verder onder de afbeelding)

'Nood aan COP-Brussel'

Het is voorlopig nog onzeker welke energiecentrales in de komende jaren meer aangesproken zullen worden. De energie-onzekerheid die de twist tussen federale en Vlaamse overheid tot gevolg heeft, leidt tot tandengeknars in het bedrijfsleven. "In 2017 hebben wij bij alle politieke partijen een globale visie op de energiemix in België op tafel gelegd", zegt Pieter Timmermans, de voorzitter van het Verbond van Belgische Ondernemers (VBO), vrijdag in L'Echo.

"Die was het resultaat van anderhalf jaar overleg tussen producenten en consumenten, tussen grote en kleine bedrijven. Iedereen zei ons dat het een evenwichtig voorstel was. Maar nu bevinden we ons in een situatie waarin we geen nood hebben aan een COP26 , maar aan een COP-Brussel."

"Energie, klimaat, CO2-uitstoot eindigen niet aan taalgrenzen", zegt de VBO-topman in de Franstalige zakenkrant. "Dit dossier heeft consequenties in de komende twintig, dertig, veertig jaar. Ik ben een bedaard man, maar vandaag ben ik furieus over de manier waarop het klimaat- en energiedossier wordt aangepakt. En ik ben niet de enige: mensen en bedrijven begrijpen de tegenstellingen niet meer in de boodschappen die we krijgen."

"Onze boodschap aan de politici is de volgende: stop met de contradicties, stop met het elkaar de zwarte piet toeschuiven. Ga samen aan tafel zitten, federale staat en gewesten, om met een plan te komen dat drie doelen veiligstelt: een verzekerde energiebevoorrading, het onder controle houden van de CO2-uitstoot, en betaalbare energie."

"De verlenging van de kernenergie - waar het VBO altijd voor pleitte, red. - is niet de vraag. Wel: zullen we genoeg energie hebben in 2025? We hebben geen garanties dat de gascentrales die onder het CRM-mechanisme zijn goedgekeurd er effectief komen (nu minister Demir de geplande centrale in Vilvoorde geen vergunning gaf, red.) Onze afhankelijkheid van buitenlandse energie gaat toenemen. Als het koud is en er geen wind waait, vanwaar gaan we dan onze energie importeren?"