Stap dichter bij nieuwe goederenspoorlijn voor Brussel

Heel wat mediabelangstelling maandagochtend bij de voorstelling van de vernieuwing van een spoorvertakking op Schaarbeek-Vorming. Die is strategisch erg belangrijk voor zowel reizigers- als goederenverkeer. In de toekomst moet daar een goederenlijn gecreëerd worden waardoor goederentreinen opnieuw gescheiden van het reizigersverkeer zouden kunnen rijden. Maar daar is nog 20 miljoen euro voor nodig, een investering waarover de federale regering dit najaar beslist.

De vertakking ‘Carwash’ – genoemd naar de NMBS-treinen’carwash’ iets verderop – is maar een paar honderd meter lang, maar enorm belangrijk voor het Belgische net. Op deze zonnige maandagochtend krijgen we voor één keer toegang tot deze spoorconfiguratie, de toegangspoort naar de sporenbundels van Schaarbeek-Vorming.

In deze bundels worden na de ochtendspits alle piekuurtreinen vanuit Oost- en West-Vlaanderen en Henegouwen geparkeerd, schoongemaakt en onderhouden om nadien opnieuw ingezet te kunnen worden.

22 nieuwe wissels

Twee maanden lang heeft Infrabel hier de spoorvertakking vernieuwd en vereenvoudigd. Er zijn 22 nieuwe wissels aangelegd, een investering van ongeveer tien miljoen euro. In de toekomst moeten goederentreinen hier over een nieuwe hoofdspoorlijn gestuurd kunnen worden. De werken lopen nog tot eind deze week. Ook de seininrichting en de bovenleiding werden volledig vernieuwd.

Het grootste gedeelte van het vrachtverkeer (85 procent) dat via Brussel gaat, rijdt tussen de haven van Antwerpen en Henegouwen, en dan richting Frankrijk. Maar goederentransport mag om veiligheidsredenen niet door de spoortunnel van de drukke Brusselse Noord-Zuidverbinding. Voor vrachttreinen die rond onze hoofdstad rijden, zijn er momenteel twee mogelijkheden: het oostelijk- (L26) en westelijk ringspoor (L28). In beide gevallen zijn er veel kruisingen met reizigerstreinen, waardoor de capaciteit voor het goederenverkeer beperkt is.

De groene mobiliteitsministers Georges Gilkinet (federaal) en Elke Van den Brandt (Brussel) waren er met hun partijgenoot Alain Maron, bevoegd voor de Brusselse haven, daarom maandag graag bij om het belang van de herwerkte spoorvertakking te onderstrepen. (Lees verder onder de kaart)

Die maakt onderdeel uit van de geplande spoorlijn 26B (zie kaartje), maar die lijn is nog lang niet af. “Er zijn nog kruisingen en knelpunten met het reizigersverkeer aan de aansluitingen met het oostelijke en westelijke ringspoor, en ter hoogte van het station Schaarbeek-Reizigers”, legt Thomas Baeken, woordvoerder van Infrabel, uit.

“Goederentreinen moeten daar afremmen, en erg traag passeren. Met een eigen lijn zouden goederentreinen sneller kunnen rijden, en zou er meer capaciteit zijn.” Om die knelpunten weg te werken is nog eens 20 miljoen euro nodig.

“Dat bedrag maakt deel uit van de middelen die we bij de budgetbesprekingen dit najaar vragen voor een langetermijninvestering in de spoorwegen”, reageert Litte Frooninckx, woordvoerster van minister Gilkinet. “In totaal gaat het om 3,4 miljard, waarvan 2 miljard voor Infrabel."

"Jarenlang is er structureel te weinig geïnvesteerd in onderhoud van het spoor. Dat is nochtans cruciaal als we zien voor welke klimaat- en mobiliteitsuitdagingen we staan. Eén goederentrein haalt vijftig vrachtwagens van de weg. En 1 euro die je investeert in het spoor levert 3 euro aan retour voor de economie op.”

“Het doel van de regering is om het volume van het goederenvervoer per spoor tegen 2030 te verdubbelen”, zei Gilkinet eerder op de persbijeenkomst. “Dit is een prioriteit voor mij, zowel om ecologische als om economische redenen. Maar om meer treinen te laten rijden, hebben we ook een efficiënter spoornet zonder knelpunten nodig. Deze enorme werf lost dit probleem op voor het spoorknooppunt van Schaarbeek, een van de belangrijkste draaischijven van ons spoorwegnet.” (Lees verder onder de fotogalerij)

Tot 2020 was er nochtans al een goederenspoorlijn die Antwerpen met het westelijke ringspoor verbond: spoorlijn 26A (zie kaart), waarop ook de laatste havenspoorlijn van Brussel aansloot. Maar die spoorlijnen moesten op de schop omdat ze over de terreinen van het Fonds voor de Spoorinfrastructuur (FSI) liepen. Dat fonds, eigendom van de federale staat, heeft als doel om gronden die vroeger tot de spoorinfrastructuur behoorden, te verkopen aan vastgoedinvesteerders. Zo wil de overheid een deel van de historische schuld van de NMBS aanzuiveren.

Een koninklijk besluit uit 2004 verplichtte Infrabel om ten laatste tegen 31 december 2020 alle spoorrails van het terrein te verwijderen, op straffe van een schadevergoeding van 7 miljoen euro. De Haven van Brussel, het Gewest en vrachtvervoerder Lineas trokken over de havenspoorlijn naar de rechter, maar spoorlijn 26A werd wel opgebroken. Sindsdien rijden vrachttreinen over het oostelijke of westelijke ringspoor (lijn 26 en 28), met vertragingen door passagierstreinen tot gevolg.

Het Brussels Gewest wil het terrein van 40 hectare al lang kopen van het FSI. Het wil er de Zenne openleggen, maar vooral een multimodaal distributieplatform ontwikkelen waar goederen via spoor, water of weg kunnen worden aangeleverd en overgeladen.

Onderhandelingen over multimodale hub

Hoe staat het nu met de onderhandelingen over die FSI-terreinen? De jarenlange onderhandelingen zaten op een dood spoor: in 2019 brak het FSI die zelfs af. “We zijn in de onderhandelingen nooit zo ver geraakt dat we effectief spraken over de prijs,” zei Citydev-ceo Julien Meganck kort daarna aan BRUZZ.

“De regering heeft Citydev zopas een officieel mandaat gegeven om te onderhandelen”, zegt minister Alain Maron maandag. “Dat zou ook de meest logische koper zijn, maar ik blijf voorzichtig zolang de onderhandelingen lopen.” Een deal is nog niet meteen in zicht.

Minister Gilkinet wijst er tijdens de persconferentie nog op dat er na jaren van juridisch getouwtrek in elk geval een compromis gevonden is voor de laatst overgebleven havenspoorlijn, cruciaal voor de multimodale plannen van het Gewest. Het Fonds voor de Spoorinfrastructuur eiste een ontsluiting van zijn gronden richting Vilvoordselaan. De huidige spoorlijn loopt immers een hele tijd parallel met de weg en is op die manier een barrière. Met het nieuwe traject zijn de terreinen beter bereikbaar vanaf de weg voor eventuele toekomstige bouwprojecten. De kostprijs van het nieuwe traject wordt op zo’n 12 à 13 miljoen euro geschat.

Havenspoorlijn

Een dossier dat jarenlang muurvast zat, beweegt dus weer. Blije gezichten dan ook bij de leden van het Rail Freight Forum, de vrachtvervoerders via het spoor. Voorzitter Paul Hegge van Lineas dankt de ministers in zijn speech uitvoerig.

"Nu er duidelijkheid is, is er bij klanten ook opnieuw interesse om te investeren", zegt hij aan BRUZZ. "Zo is er een grote firma uit het Antwerpse die een multimodaal centrum in de haven gaat opzetten. Daarvoor wacht het bedrijf natuurlijk op de installatie van de nieuwe spoorlijn. Ook vers fruit zou in de toekomst via de haven en havenspoorlijn naar Brussel gebracht kunnen worden. Hopelijk is het over twee of drie jaar zover. De Brusselse regering heeft hier via minister Maron en Van den Brandt echt wel werk van gemaakt, samen met minister Gilkinet. We zijn opgelucht dat we bij de rechter juridisch niet tot het uiterste zijn moeten gaan, en optimistisch over de toekomst, in tegenstelling tot een paar jaar geleden. "