BIG CITY. Wat blijft er in Brussel nog over van de wereldtentoonstellingen vóór Expo 58?

Wanneer iemand het heeft over de wereldtentoonstelling in Brussel, legt iedereen hoogstwaarschijnlijk de link met Expo 58. Niet verwonderlijk: het is misschien wel het meest grootschalige evenement in de recente geschiedenis van de stad. Expo 58 veranderde de uitstraling van Brussel en trok zo'n 41 miljoen bezoekers. En toch zou je je kunnen vergissen. Want het was in 1958 niet de eerste keer dat Brussel de gaststad was voor de internationale expositie.

Officieel vonden er in Brussel gedurende een periode van zeventig jaar vijf wereldtentoonstellingen plaats, waarvan vier officieel erkend door het BIE, het Bureau International des Expositions, dat later de exposities zal beheren.

De bedoeling van zo'n tentoonstelling is om uit te pakken met architectuur, cultuur en technologie. Andere landen worden uitgenodigd om hetzelfde te doen, maar de focus ligt op het gastland. Om internationale handel aan te trekken, wordt er gepronkt met vooruitgang door nieuwe uitvindingen te etaleren, uit te pakken met kunst uit eigen land en impressionante gebouwen neer te zetten.

Sommige gebouwen blijven staan en worden ook echt in gebruik genomen. Het Atomium en het Amerikaans Theater zijn daarvan duidelijke voorbeelden uit 1958. Maar ook van de voorgaande tentoonstellingen zijn er nog restanten die ons herinneren aan de rijke geschiedenis van de Brusselse wereldtentoonstellingen.

1888 en 1897

De eerste tentoonstelling vindt plaats in 1888, maar het is de editie van 1897 die als eerste officieel erkend wordt. Net zoals die van negen jaar eerder vindt deze editie plaats in het Jubelpark. Er worden verschillende paviljoenen gebouwd en een reusachtige kermis, met onder meer een luchtballon als permanente attractie. De ingang is een grote houten arcade, die later wordt vervangen door de huidige triomfboog van het Jubelpark. In het park is nog steeds het Paviljoen der Menselijke Driften te vinden, een samenwerking van Victor Horta en Jef Lambeaux.

Anders dan de recentere edities van de wereldtentoonstellingen worden tijdens de expo's in de negentiende en twintigste eeuw de koloniale ontwikkelingen tentoon­gesteld. Zo is er in 1897 een koloniaal gedeelte in Tervuren. Daarvoor is de Tervurenlaan aangelegd, met tramverbindingen tussen beide locaties. Er zijn materiële vondsten uit Congo-Vrijstaat te zien, maar ook worden meer dan 250 Congolezen overgebracht naar België om er in namaakdorpen rond te lopen. Zeven van hen laten er het leven. Hun graven zijn nog altijd te zien in Tervuren, als pijnlijke, maar niet te vergeten restanten van die wereldtentoonstelling.

1910

Een goeie tien jaar later is Brussel weer het toneel van een universele expo. Ook die vindt plaats in het Jubelpark met een uitbreiding in de Solbosch-wijk, de wijk waar nu een campus van de ULB ligt. Het is trouwens dankzij deze site, die na de expo vrijkwam, dat de universiteit haar plek vond in de stad. Door de expo wordt een deel van Brussel uitgebouwd en breidt de hoofdstad uit via de Louizalaan. Verder wordt l'Avenue des Nations, nu de Franklin Rooseveltlaan, de belangrijkste as van de tentoonstelling. Maar de architecturale uitschieter van de expo is toch wel de Kunstberg. Niet in de huidige vorm, maar wel met een prachtige trappengang met fonteinen middenin en daarrond perkjes met beeldhouwwerken.

1935

Voor de volgende expo wordt de site van het Jubelpark ingeruild voor een grotere locatie. Het Heizelplateau wordt omgevormd tot een gigantisch expositiedorp. Het uithangbord en bekendste bouwwerk van deze editie is het Eeuwfeestpaleis, dat we nu kennen als Paleis 5. Een andere trekpleister die wordt ingehuldigd, is het Planetarium. Door de expo in dit deel van de stad te organiseren, worden de eerste stappen gezet voor de volgende en meest memorabele editie op Brussels grondgebied: Expo 58. In de aanloop daarvan wordt de stad beetje bij beetje getransformeerd, maar ook voorgaande edities hebben bijgedragen tot een gedaantewisseling van bepaalde delen van de stad.

• VOLGENDE WEEK: Welke sporen zijn er nog van de Joodse wijk in de Marollen?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie.

De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag via het formulier.

> Meer over Big City