BIG CITY. Wat is de geschiedenis van de Sint-Gorikshallen?

De huidige ongeschreven koning van Brussel is vermoedelijk Gorik van Oudheusden, beter bekend als Zwangere Guy. En hij is niet de enige bekende Gorik: de neergeschreven geestelijke vader van Brussel is een naamgenoot: bisschop Gorik van Kamerijk.

In de tiende eeuw zou Karel van Lotharingen een kapel naar hem vernoemd hebben op een stuk grond omringd door de Zenne. De rivier had met haar stroming verschillende eilandjes in het landschap getekend en op het grootste eiland stond de kapel. Het was een van de eerste nederzettingen van het toekomstige Brussel. Het is dus niet verkeerd om te stellen dat op dat Groot Eiland of het Sint-Goriks­eiland, Brussel is ontstaan.

Brussel breidde zich verder uit langs de oevers van de Zenne en op de plek van de Sint-Gorikskapel werd in de zestiende eeuw de Sint-Gorikskerk gebouwd. Een erg lang leven was die kerk niet beschoren, want eind achttiende eeuw bezetten de Fransen Brussel en die maakten komaf met bepaalde religieuze ordes, zoals het begijnhof iets verderop. Ook onteigenden ze christelijk patrimonium. Onder het Franse bewind werd de kerk afgebroken en werd een plein aangelegd dat de naam Fonteinplein kreeg, omdat in het midden een gigantische fontein in de vorm van een obelisk stond. Het bouwwerk was oorspronkelijk afkomstig uit de abdij van Grimbergen.

Rond de fontein werd wekelijks een linnen- en vlasmarkt georganiseerd en daaruit ontstond het idee om op deze plek een markthal te bouwen. Dat plan werd pas uitgewerkt bij de overwelving van de Zenne in 1867. Tot dan stroomde de rivier in het centrum van de stad. Hoewel ze erg belangrijk was voor de lokale industrie en nijverheid, was ze door de jaren heen een open riool geworden, die ook ziektes verspreidde in de stad. Daarenboven overstroomde ze regelmatig en ook daar wou het stadsbestuur iets aan veranderen.

Onder het toeziend oog van burgemeester Jules Anspach en naar het plan van de architect Léon Suys, werd de Zenne na ingrijpende bouwwerken overkapt door haar in twee kokers te laten stromen onder het centrum. De burgemeester zag hierin zijn kans om de stad meer allure te geven. Hij liet de centrale lanen aanleggen, waarvoor hij architecturale inspiratie haalde in Parijs. Het centrum moest aantrekkelijk worden voor de welgestelde Brusselaars die er zouden kunnen flaneren. Dat betekende een grondig herschikt stadscentrum en een heuse stadsvernieuwing. Hoge herenhuizen werden gebouwd en de stad investeerde in heel wat nieuwe openbare gebouwen om de Brusselaars naar het centrum te lokken. Zo werd in die periode de Beurs gebouwd, maar ook het Zuidpaleis en de Centrale Hallen, die helaas niet meer bestaan omdat ze later tegen de grond gingen voor de bouw van Parking 58.

Bijna dood

Tijdens die stadsvernieuwing onderging ook het Sint-Goriksplein een metamorfose. Rond de obeliskfontein werd in 1881 een markthal gebouwd naar het ontwerp van Adolphe Vanderheggen. Er was een grote toonbank, en vier rijen met kraampjes. In de overdekte markt werden vooral vlees en zuivelproducten verkocht.

Het gebouw deed bijna honderd jaar dienst als markthal, maar na de Tweede Wereldoorlog verloederde de Sint-Gorikswijk en takelden ook de markthallen steeds verder af. In 1977 gingen ze dicht. De markthallen waren bijna ten dode opgeschreven, toen verschillende plannen werden gemaakt om het plein een nieuwe invulling te geven. Maar aan het eind van de jaren tachtig beschermde het stads­bestuur het gebouw. En maar goed ook. In de loop der jaren herleefde de wijk. De Sint-Gorikswijk is nu een vaste plek om een terrasje te doen in het centrum in een van de vele cafés die de Sint-Gorikshallen omringen.

• VOLGENDE WEEK: Wat is het verhaal achter de verstopte oude gevel in La Bellone?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie.

De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag via het formulier.

> Meer over Big City