Tien vragen en antwoorden over je uit de pan swingende energiefactuur

Net als in de rest van het land roepen de snel stijgende energieprijzen bij Brusselaars veel vragen op. Moet je akkoord gaan met de nieuwe voorschotten die je energieleverancier voorstelt? Waarom is Octa+ zomaar verdwenen? Waar kun je terecht voor een objectieve marktvergelijking van energieleveranciers? BRUZZ zocht het voor je uit.

1. Hoe komt het dat gas en elektriciteit plots zo duur zijn?

Consumentenorganisatie Test-Aankoop bond een half jaar geleden als eerste de kat de bel aan. Zij spraken van een ‘perfect storm’ die de stijgende prijzen veroorzaakt. De economie herleeft, met een stijgende vraag tot gevolg, de CO2-emissierechten die energieleveranciers moeten betalen rekenen zij door aan hun klanten, en de energieprijzen op de internationale markten stijgen. Europa kan niet zelf in zijn energiebehoeften voorzien, we zijn voor onze gastoevoer afhankelijk van Noorwegen en een wispelturig Rusland. Sinds de temperaturen dalen is de vraag naar aardgas alleen maar toegenomen, terwijl de aanvoer vanuit Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland stokt.

De vergelijkingswebsite Comparateur-Energie.be vergeleek de energieprijzen in juli en december 2021. Brusselse huishoudens betaalden afgelopen maand gemiddeld 47 procent meer voor hun gasfactuur dan in juli, waardoor de gemiddelde eindafrekening van een Brussels huishouden steeg van 1.461 naar 2.750 euro, of zowat 1.300 euro meer dus. Bij elektriciteit is de prijsstijging iets kleiner: van gemiddeld 916 euro in de zomer naar gemiddeld 1.285 euro met oudejaar, ofwel 27 procent erbij.

2. Ben je verplicht om het hogere voorschot dat energieleveranciers aanrekenen te betalen?

Energieleveranciers berekenen de (drie)maandelijkse voorschotten op basis van het verbruik van de voorgaande jaren, zodat klanten bij de eindafrekening liefst niet te veel meer hoeven bij te betalen. Ze trekken die voor klanten met een variabel tarief nu fors op om te vermijden dat die een hoge opleg bij de eindafrekening moeten neertellen.

Klanten hoeven de nieuwe voorschotbedragen niet te aanvaarden. Je kunt die naar eigen goeddunken aanpassen. Maar wie nu niet bijbetaalt, zal op de vervaldag wellicht met een astronomische energierekening zitten. Mocht je toch minder dan ingeschat hebben verbruikt – bijvoorbeeld omdat je nu de verwarming wat minder zet – dan betaalt de leverancier het te veel gestorte voorschotbedrag op dat moment terug.

3. Ik heb nog geen verhoging van mijn voorschotfactuur gehad, hoe weet ik hoeveel mijn eigen rekening zal stijgen?

Dat hangt af van je type van contract. Als de klant een contract met een vast tarief heeft dat nog niet aan zijn vervaldag zit, en op dezelfde manier als anders blijft verbruiken, zal de afrekening min of meer dezelfde zijn als een jaar eerder.

Heb je echter een variabel contract, dan raadt Brugel ten zeerste aan om zelf je leverancier te contacteren om de voorschotbedragen op te laten trekken. Je kunt zelf een nieuw voorstel doen op basis van je consumptie, of de leverancier een voorstel laten doen. De uiteindelijke factuur zal afhangen van de fluctuerende energieprijzen (op basis van de internationale markten) en je eigen verbruik.

4. Zijn elektriciteit en gas in Brussel gemiddeld duurder dan in Vlaanderen en Wallonië en hoe komt dat?

Dat is inderdaad het geval. Brussel heeft veel minder leveranciers dan Vlaanderen en Wallonië, waardoor er minder marktwerking is, en dan hebben afgelopen jaar nog twee kleinere leveranciers er de brui aan gegeven. Engie Electrabel en Lampiris hebben samen nu 85 procent van de markt in handen. Er is veel minder concurrentie, en daar betaalde de Brusselaar letterlijk de rekening voor. “Het zijn vooral de kleinere nichespelers die goedkopere tarieven aanbieden, maar net die bedrijven krijgen het nu moeilijk”, zegt Pascal Misselyn, woordvoerder van Brugel.

De regulator luidde in een rapport in september de alarmbel over de prijsstijgingen voor Brusselaars. Toen al betaalde de gemiddelde Brusselaar 29 euro meer dan een Waalse consument voor zijn stroomfactuur, en 41 euro meer dan een Vlaamse verbruiker. Voor gas was het prijsverschil nog uitgesprokener: gemiddeld 195 euro meer dan in Wallonië, en 287 euro meer dan in Vlaanderen. Doordat de energieprijzen intussen overal pijlsnel stegen, zijn die verschillen momenteel grotendeels uitgevlakt, vermoedt Misselyn, maar een update van de cijfers is er nog niet.

5. In Vlaanderen kan je via de VREG laten berekenen wat het meest voordelige tarief voor je is, maar heeft dat nut in Brussel nu er slechts een paar leveranciers overblijven?

Brussels energieregulator Brugel raadt iedere Brusselaar aan om de aanbiedingen van leveranciers opnieuw te vergelijken. Dat kan via de BruSim-tariefsimulator. Met die simulator kun je het aanbod vinden dat het beste bij je past. Er zijn momenteel 17 verschillende tariefformules beschikbaar bij Brugel. Het loont dus altijd de moeite even een kijkje te nemen, ook al is er minder aanbod dan in de andere gewesten.

De coöperatieve groene energieleverancier Energie 2030 – recent omgedoopt tot Aeco – staat tijdelijk niet in de lijst, maar keert binnenkort terug, tegen de tarieven van januari. Ook de leverancier Bolt Energie staat niet in de lijst, een bewuste keuze van het bedrijf zelf.

Daarnaast raadt energieregulator Brugel mensen die hulp willen bij het vergelijken van de bestaande energiecontracten of op zoek zijn naar objecieve en duidelijke informatie aan om contact op te nemen met Infor GasElek. Dat is een onafhankelijk informatiecentrum in Sint-Joost dat het recht op toegang tot energie voor de Brusselaar verdedigt, en gratis advies en steun verleent. Bellen kan via 02- 2092190, meer info vindt u via inforgaselek.be.

6. Ik had een contract aan een vast tarief en dat blijkt plots omgezet in een variabel. Kan dat zomaar?

Wie een contract met een vast tarief afsluit, doet dat vaak voor drie jaar. Als dat contract zijn einddatum nadert, moet de leverancier minstens twee maanden van tevoren een nieuw contractvoorstel doen. Als de consument niet reageert, moet de leverancier hem of haar energie leveren aan het laagst mogelijke tarief (wat een contract met variabele tarieven kan zijn).

Dat contract wordt daarna telkens met één jaar verlengd. Als de energieprijzen plots spectaculair stijgen, is dat hernieuwde contract het moment voor de leverancier om zijn extra kosten door te rekenen aan de consument.

7. Wat kan ik doen wanneer ik mijn energierekening nu niet meer kan betalen? Op welke tegemoetkomingen heb ik als Brusselaar recht?

Wie zijn rekening echt niet meer kan betalen, kan het statuut van ‘beschermde afnemer’ aanvragen. Daarmee zijn de meest kwetsbare klanten die in financiële moeilijkheden verkeren, beschermd tegen de afsluiting van gas of elektriciteit door de leverancier. Netbeheerder Sibelga neemt dan als ‘sociale energieleverancier’ het contract over. Als de klant zich niet houdt aan een afbetalingsplan van de gemaakte schulden, wordt zijn stroom voor een half jaar begrensd. Maar die vermogensbegrenzer wordt in het voorjaar afgeschaft, laat het kabinet-Maron weten. Het zal de energiemarkt in Brussel er niet aantrekkelijker op maken voor nieuwe commerciële spelers.

8. Ik heb moeite om mijn facturen te betalen maar kom toch niet in aanmerking voor een beschermd statuut. Wat nu?

Wie niet aan de voorwaarden voldoet voor dit beschermde statuut, kan het OCMW om hulp vragen. Dat kan steun toekennen aan gezinnen die moeite hebben om hun energiefacturen te betalen, of met leveranciers onderhandelen over afbetalingsplannen. Ook kan het OCMW soms tussenkomen bij de aankoop van spaarlampen of A+- elektronica. De OCMW’s vrezen wel dat het federale budget voor de steun dit jaar niet zal volstaan, ze zien de hulpvragen nu al toenemen.

De Brusselse regering had daarom in haar jaarbegroting voor 2022 ook al 10 miljoen euro voorzien voor de Brusselaars die aankloppen bij het OCMW, laat het kabinet-Maron weten. “We hebben Brugel ook gevraagd een werkgroep te organiseren met alle belanghebbenden (leveranciers, regulator, distributienetbeheerders, OCMW's, sociale actoren) om de mensen die door de prijsstijging worden getroffen te identificeren, te informeren en zo goed mogelijk te ondersteunen.”

9. Ik kreeg een e-mail van OCTA+ dat ze stoppen met energie leveren in Brussel en dat mijn contract overgenomen wordt door Engie. Is dit legaal?

In de afgelopen maanden hebben al een aantal energieleveranciers hun activiteiten in België moeten stopzetten door liquiditeitsproblemen. Leverancier Octa+ bijvoorbeeld, die in Brussel gas en elektriciteit leverde aan respectievelijk 11.000 en 17.000 klanten, kon vanwege de sterk stijgende energieprijzen niet langer aan al haar betalingsverplichtingen voldoen én tegelijk de levering aan haar klanten garanderen. Eind december besliste Brussels distributienetbeheerder Sibelga daarom om Octa+ de toegang tot de Brusselse markt te ontzeggen vanaf 1 januari.

Klanten die tot dan toe door OCTA+ werden bevoorraad, worden momenteel per brief op de hoogte gebracht. Volgens de wettelijke regeling wordt de levering voor alle afnemers in het gewest verzekerd door de noodleverancier, Engie Electrabel, onder de voorwaarden van hun standaardcontract. Alle klanten kunnen er echter voor kiezen om een nieuw contract te ondertekenen bij een andere leverancier, van zodra ze dat willen. (Lees verder onder de afbeelding)

10. Welke stappen kan ik ondernemen om mijn energiefactuur zo laag mogelijk te houden?

Uiteraard is het bij de huidige hoge energieprijzen een goed idee om op uw verbruik te letten: korter douchen, de verwarming wat lager zetten, LED-lampen gebruiken, laders uit het stopcontact halen enzovoort. Maar daar zit een limiet op - zeker nu veel mensen telewerken van huis uit.

Wie er de financiële ruimte voor heeft, doet er goed aan om te investeren in isolatie en hernieuwbare energie: zonnepanelen en een batterij en/of een warmtepomp. Je produceert dan zelf elektriciteit of verwarming die wordt afgetrokken van je normale verbruik. Zeker nu de energieprijzen zo hoog zijn, is het een slim idee om te investeren in hernieuwbare energie.

Door de groenestroomcertificaten die eigenaars van zonnepanelen in Brussel krijgen is de investering in zonnepanelen gemiddeld in zeven jaar tijd terugbetaald. Wie dit overweegt, moet er wel rekening mee houden dat je ’s avonds, als de zon niet schijnt, toch energie zal moeten afnemen van het net, aan de torenhoge marktprijzen.

Een groot deel van de Brusselaars woont inderdaad in flatgebouwen, en kon tot nu toe de opbrengsten van zulke hernieuwbare energie niet delen onder buren. Vanaf april 2022 moet een nieuwe ordonnantie die Europese ‘energiegemeenschappen’ mogelijk maken. Ook flatbewoners kunnen zich dus beginnen verdiepen in zonnepanelen of warmtekracht. Voor meer informatie of een berekening van je mogelijke rendement kun je terecht bij de gewestdienst Homegrade.