Er zijn in Brussel heel wat plaatsnamen verbonden aan de rivier die er stroomt. Zo is de gemeente Molenbeek genoemd naar de gelijknamige sloot en ook Sint-Lambrechts-Woluwe en Sint-Pieters-Woluwe ontlenen hun naam aan de rivier de Woluwe. Daarom lijkt het een evidente vraag of ook Schaarbeek vernoemd is naar het water dat er vloeide.
"Waar loopt de Schaarbeek?"
Het toenmalige dorp werd inderdaad gebouwd rond de oevers van een rivier, alleen hebben we het hier niet over de Schaarbeek, maar wel over de Maalbeek. De rivier die ontspringt in Elsene in de buurt van de Abdij van Ter Kameren en uitmondt in de Zenne aan de Van Praetbrug, heeft de Maalbeekvallei vormgegeven en stroomt door Etterbeek, Sint-Joost en Schaarbeek. Die Maalbeekvallei is trouwens sterk afgelijnd door de rivier.
Een duidelijk voorbeeld daarvan is te zien in de Graystraat in Elsene. Het hoogteverschil met de Kroonlaan die daarboven ligt, is zo'n twintig meter, vandaar de impressionante Gray-Kroonbrug die er boven de straat gebouwd is om de Kroonlaan te verbinden. Ook in Schaarbeek baande de Maalbeek haar weg langs de scherpe oevers. Het is daaraan dat de gemeente haar naam te danken heeft. Schaarbeek is namelijk een samenstelling van het woord 'Schaer', dat verwijst naar insnijding en het woord 'beek'. Letterlijk dus een beek met steile oevers.
© Archief Schaarbeek
| De overwelving van de Maalbeek in Schaarbeek.
Overwelfd
De Maalbeek stroomt trouwens net zoals de Zenne nog steeds onder de stad, al zijn beide, net zoals veel andere wateren in Brussel overwelfd. “In 1856 werd er beslist om de Maalbeek te overkappen,” vertelt Martin Angenot, gids in het Riolenmuseum.
“Net zoals heel wat andere rivieren in de stad, was de stroom een open riool geworden en oorzaak van ziektes bij de bevolking. De Maalbeek loopt nu nog steeds waar ze vroeger stroomde, al is ze een onderdeel geworden van het riolennet. De rivier voorziet de riool van water. Haar weer naar de oppervlakte halen op de plek waar ze nu ondergronds stroomt, is dus zo goed als onmogelijk, omdat er op dat traject huizen en straten gebouwd zijn. Je zou haar kunnen omleiden, maar ook dat is een kostelijke zaak,” vertelt Angenot.
© Archief Archiviris
| De loop van de Maalbeek
De Maalbeek is niet over het hele traject weggestopt. Ze is bijvoorbeeld nog te spotten in het Leopoldpark, waar de vijvers worden voorzien van water van bronnen van de rivier. Ook de vijvers van Elsene en de bekkens ter hoogte van de Maria-Louizasquare onder Ambiorix doen eraan herinneren dat er daar vroeger aanwezigheid was van water. Zelfs het water rond de Liefdesfontein in het Josaphatpark is nog een overblijfsel van waar de rivier stroomde. Al is er tussen die plekken en de oorspronkelijke bron geen verband meer, omdat die vijvers aangelegd zijn. Oorspronkelijk lagen er rond de Maalbeek trouwens zo'n 58 vijvers.
Verder zijn er nog enkele zijrivieren van de Maalbeek deels in open bedding. De Broebelaar in het Jean-Félix Happark, de Roodebeek in het Josaphatpark en de Kerkebeek in het natuurreservaat Het Moeraske in Evere.
Maar in Schaarbeek stroomt de Maalbeek alleen daar waar uitwerpselen en badwater dat ook doen: in de riool.
VOLGENDE WEEK: Waarom brandt er soms een rood lichtje aan het M-bord dat een metro-ingang aangeeft?
BIG CITY: stel zelf je vraag
Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie.
De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.
Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag via het formulier.
Big City
Zet onze journalisten aan het werk en stel ons jouw vraag over Brussel. De populairste vragen van de BRUZZ-gebruikers worden beantwoord in een reportage op een of meerdere BRUZZ-kanalen.
Lees meer over: Schaarbeek , Samenleving , Big City , Maalbeekvallei
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.