BIG CITY. Waarom bestaat het station Brussel-Congres?

Wie pendelt, is er al ontelbare keren voorbijgereden, maar mogelijk nooit afgestapt. Er stoppen dan ook maar twee soorten treinen: de S-trein naar Nijvel en die naar Antwerpen-­Centraal. In het weekend wordt het station zelfs niet bediend. Hoewel er toch 2.500 reizigers per week een trein nemen, ligt dat aantal aanzienlijk lager dan in de naburige stations. Om die reden zijn op de perrons met donkere houten banken en een betonnen vloer niet al te veel reizigers te zien die op hun trein wachten. Dat er tussen de zes sporen vier perrons gebouwd zijn, verklapt dat het gebruik van dit station ooit veel hoger lag.

Wie er wel al eens uitstapte weet dat Brussel-­Congres er langs de straatkant vrij opmerkelijk uitziet. De ingang van het station is namelijk een 25 meter hoge toren die uitgeeft op de Pachecolaan. Bij de bouw ervan fungeerde het complex oorspronkelijk niet als station, maar wel als ventilatietoren, zo vertelt Joris Sleebus, gewezen stadsgids bij Brukselbinnenstebuiten. “Bij de aanleg van de Noord-Zuidverbinding moest er nagedacht worden over ventilatiesystemen voor de stoomtreinen. Hoewel die uiteindelijk amper op deze lijnen reden, vind je op de lengte van de as om de zoveel meter een bouwwerk dat diende als ventiel. Zo is er bijvoorbeeld eentje te zien onderaan de Kunstberg net boven de Magdalena-­ingang. Ook de toren van Brussel-Congres had dus oorspronkelijk deze functie.”

Stadskrater

Het is een paar jaar na de inhuldiging van de Noord-Zuidverbinding in 1952, dat het complex een nieuwe bestemming krijgt en wordt omgevormd tot station. Dat komt door de bouw van het Rijksadministratief Centrum. “Begin jaren vijftig beslist de overheid om alle overheidsadministratie te groeperen in één gebouw,” vertelt Sleebus verder. “Er wordt in de stad gezocht naar een plek om dat centrum neer te planten. De site van de kazernes in Elsene en de lap grond waar zich nu de VRT bevindt, worden overwogen, maar uiteindelijk valt dan toch het oog op de locatie aan de Congreskolom. Omwille van de bouw van de Noord-Zuidverbinding is daar een hele wijk moeten sneuvelen, inclusief een brede trap onderaan de Congreskolom die de boven- en de benedenstad verbond en uitgaf op markthallen die de naam Congreshallen droegen. Net zoals op veel andere plekken in de stad is er daar na de werken aan het spoor, een grote open stadskrater. Er wordt daarom beslist om het Rijksadministratief Centrum op die locatie te bouwen. Om die plek in de stad op te vullen, maar vooral door de centrale ligging ervan."

Om de honderden pendelaars uit Vlaanderen en Wallonië zo vlot mogelijk op kantoor te krijgen, wordt beslist om de ventilatietoren om te bouwen tot een station, en zo ontstaat een extra halte op de as, Brussel-Congres.” De ambtenaren hoeven zelfs niet eens de vervuilde stadslucht in, want via een gang staat het station in rechtstreekse verbinding met het Rijksadministratief Centrum.

Brussel-Centraal en Brussel-Congres liggen trouwens niet enkel in dezelfde wijk, ze zijn ook beide afgewerkt door dezelfde architect. “Maxime Brunfaut die werd opgeleid door Victor Horta, neemt de werken over van Brussel-Centraal wanneer zijn leermeester overlijdt tijdens de aanleg ervan,” zegt architect Jos Vandenbreeden. Ook de ventilatietoren die later een station wordt, is door hem ontworpen. Let volgende keer eens op de gelijkenis tussen beide stations als u uit het treinraam tuurt. Want naar de mensen op het perron staren, is vaak verloren moeite. Tenzij u houdt van piekuurpendelaars spotten.

VOLGENDE WEEK: Waar loopt de Schaarbeek?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie.

De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag via het formulier.

> Meer over Big City