JOUW VRAAG. Waarom werd er op het kerkhof van Oudergem een ommuurd perceel voorbehouden voor joden?

De begraafplaats van Oudergem behoort zeker niet tot de meest bekende van Brussel. Het is wel een van de weinige met een afgescheiden perceel voor joden. Dat is helemaal ommuurd en telt enkele honderden graven.

Het gemeentelijke kerkhof in de Transvaalwijk werd ingericht in de jaren 1920 ter vervanging van een oudere begraafplaats rond de Sint-Annakerk. In de jaren 1930 vertrouwde de gemeente, die zelf geen significante joods bevolking had, een perceel toe aan de vereniging Chessed Chel Emeth, die de uitvaart regelt voor orthodoxe joden. "Er zijn geen details bekend over de precieze overeenkomst, maar vermoedelijk zag de joodse gemeenschap in dit nieuwe kerkhof een gelegenheid om een eigen perceel te beheren", zegt Louis Schreyers, kenner van de Oudergemse geschiedenis. Feit is dat de joodse gemeenschap destijds een piek kende in Brussel en in het hele land door de immigratie van joden op de vlucht voor het nazisme.

Vooral voor, tijdens en kort na de Tweede Wereldoorlog werden er mensen begraven. Meestal joden uit het Brusselse, soms geboren in Oost- of Centraal-Europa. In de daaropvolgende decennia volgden nog enkele bijzettingen, maar ondertussen is het kerkhof al jaren helemaal vol. Volgens de joodse religieuze traditie mogen de graven ook niet vervangen worden. “Joodse graven vereisen een eeuwigdurende concessie,” vertelt Julien Mener, tot twee jaar geleden voorzitter van het Centraal Israëlitisch Consistorie van België (CICB), zeg maar de officiële vertegenwoordiging van de joden in ons land. “Enfin, eeuwigdurend wil zeggen: tot de komst van de messias die gepaard gaat met de wederopstanding van de doden. Het ledigen of omwoelen van graven is bijgevolg ook uit den boze.”

Ook crematie is not done, zeker sinds de Holocaust. Plaats blijven vinden voor eeuwige graven is echter geen evidentie in de stad. In Oudergem dateert de laatste joodse uitvaart van de jaren 1990 en de begraafplaats aan de Dieweg in Ukkel, het eerste waar een plek was voor joden, is al veel langer buiten gebruik. Heel wat Brusselse joden vinden hun laatste rustplaats dan ook in de Rand. Zo zijn er joodse begraafplaatsen in Kraainem en in Dilbeek. Ook op het kerkhof van Etterbeek, gelegen op het grondgebied van Wezembeek-Oppem, is een joods perceel.

Voorts zijn ook joden welkom op de multi-confessionele begraafplaatsen van Anderlecht, Vorst of Schaarbeek. Die worden echter beheerd door gemeenten en en er kan niet aan alle religieuze voorschriften worden voldaan. Zo is er geen eeuwige concessie mogelijk en zijn de verschillende gemeenschappen enkel gescheiden door een pad. Het zijn dan ook eerder ongelovige, niet-praktiserende of liberale joden, of gemengde koppels die hiervoor kiezen. Sommige orthodoxe joden verkiezen een begrafenis in het buitenland, bijvoorbeeld in het Nederlandse Putte, waar een belangrijke joodse begraafplaats is, of in Israël.
Ondertussen wordt het perceel in Oudergem zeker niet vergeten. “Veel kleinkinderen gaan er nog het graf van hun grootouders bezoeken,” klinkt het bij de Chessed Chel Emeth. “Enkele jaren geleden is het perceel gerenoveerd. De meest vervallen graven werden gerestaureerd. Sindsdien is het ook geklasseerd.”

VOLGENDE WEEK: Klopt het dat er vroeger radio gemaakt werd in het gemeentehuis van Ganshoren?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie via het formulier hiernaast. De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag in Big City.