JOUW VRAAG. Waarom is de luchthaven zo dicht bij de stad gebouwd?

In vogelvlucht is het ongeveer elf kilometer van de Grote Markt tot Brussels Airport. Dat is niet heel ver, maar ook niet uitzonderlijk dichtbij. De afstand tussen Schiphol en de Amsterdamse binnenstad is bijvoorbeeld vergelijkbaar. In Lissabon ligt de luchthaven nog een stuk dichter bij de stadskern. Het is ook niet onlogisch dat luchthavens worden ingeplant dicht bij de belangrijkste stad die ze bedienen.

Meer dan de afstand is het probleem van Zaventem dat de luchthaven aan de verkeerde kant van de stad ligt. Vliegtuigen stijgen best op tegen de windrichting in. Aangezien de dominante windrichting bij ons zuidwest is, en Zaventem ten noordoosten van Brussel ligt, vertrekken de vliegtuigen meestal in de richting van de stad en moeten ze snel relatief scherpe bochten nemen om andere routes te volgen.

Hoe is het zover kunnen komen? Het eerste vliegveld van belang ontstond tussen de witloofvelden van Haren en Evere. Tijdens de Eerste Wereldoorlog richtte de Duitse bezetter daar een hangar op voor zeppelins. Het ruime en vlakke terrein en de aanwezigheid van goede spoor- en wegverbindingen verklaarden de keuze. “De Haachtsesteenweg was toen al zeer breed en vormde een ideale verbinding met Brussel en het hinterland,” schrijft Frans Van Humbeek in zijn geschiedenis van de luchthaven. “Andere vliegvelden van voor de oorlog zoals Etterbeek, Sint-Agatha-Berchem, Stokkel en Zellik scoorden slecht op het vlak van bereikbaarheid en geografie.”

Na de oorlog nam het Belgische leger de site over. “Dat kwam goed uit, want Haren lag niet ver van de Daillykazerne in Schaarbeek, waar de generale staf toen zat,” zegt Sven Soupart, historicus bij Defensie en auteur van een boek over de luchthaven van Haren-Evere. Parallel ontwikkelde zich ook de burgerluchtvaart. De nationale vliegmaatschappij Sabena zag er het levenslicht in 1923.

De infrastructuur werd stelselmatig vernieuwd om het groeiende vliegverkeer op te vangen, maar al snel bleek de site Haren-Evere te klein. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bouwde de Duitse bezetter nieuwe hangars en startbanen op het grondgebied van Melsbroek en Zaventem, enkele kilometers verder buiten de stad. Na de oorlog werd Melsbroek dan de nationale luchthaven. Vanwege de wind en het groeiende luchtverkeer niet de beste keuze, maar wel de makkelijkste omdat er al heel wat infrastructuur aanwezig was. Naar aanleiding van Expo 58 kwam er een nieuwe terminal aan de andere kant van een van de startbanen in Zaventem, waar de luchthaven zich sindsdien verder ontwikkelde.

Behalve de slechte ligging van de luchthaven, is ook de oprukkende verstedelijking een probleem. Brussel dijt uit en ook in de gemeenten rond Zaventem is de voorbije decennia duchtig gebouwd. Handig voor het groeiend aantal mensen dat werkt op en rond de luchthaven, maar daardoor zijn er vanaf de luchthaven geen routes denkbaar die geen geluidsoverlast veroorzaken.

In veel andere steden kwam er een bouwstop rond de luchthaven, werden bestaande woningen massaal geïsoleerd of besliste men om een compleet nieuwe luchthaven te bouwen verder buiten de stad. In Berlijn ging de legendarische luchthaven Tempelhof dicht in 2008. Tien jaar eerder kreeg Hongkong een nieuwe luchthaven buiten de stad, ter vervanging van de oude, waar piloten letterlijk moesten landen tussen de bergen, de zee en een woud van wolkenkrabbers.

Wacht Zaventem op termijn hetzelfde lot? Het idee wordt af en toe gelanceerd, maar vaak meteen weggehoond. “Een nieuwe luchthaven bouwen, is een enorme investering,” aldus Soupart. “De terminal kan misschien betaald worden door de privé, maar je moet die ook bereikbaar maken. Maar eerst moet je beslissen in welk gewest de luchthaven moet komen…”

De vraag is ook of we de groei van de luchthavens moeten blijven stimuleren. “Misschien volstaat het om alle vrachtvluchten, die het meeste overlast veroorzaken, te verplaatsen naar regionale luchthavens. Voor de toegang tot intercontinentale vluchten kunnen we inzetten op de treinverbindingen met Schiphol en Charles de Gaulle.”

VOLGENDE WEEK: Ik ben geboren op ‘Den Heizel’. Waar komt de naam vandaan?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie via het formulier hiernaast. De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag in Big City.