JOUW VRAAG. Werd er vroeger radio gemaakt in het gemeentehuis van Ganshoren?

Het gemeentehuis van Ganshoren blijkt inderdaad een heringerichte radiostudio. Het huis werd met dat opzet tijdens het interbellum geconcipieerd door Armand Rombauts uit Schaarbeek (Jamblinne de Meux-plein).

Rombauts diende bij de gemeente een bouwaanvraag in voor een riante alleenstaande woning aan de Keizer Karellaan 142. Daarin werd in woongelegenheid op de etages voorzien en op de benedenverdieping in een groot auditorium, nu de trouwzaal. In de opnamestudio waren twee hoekkamers met inkijkramen, een voor de speaker en een voor de technieker. Naast de hoofdingang bevonden zich drie kantoorruimtes aan de straatkant en een grote vestiaire. Verder nog een atelier, een achtergang met toilet en een buitenkoer met toilet. De bouwaanvraag werd door de gemeente goedgekeurd op 4 maart 1938. Er werden enkele bijzondere voorwaarden aan toegevoegd, zoals 'les chutes des salles de bains doivent déboucher sur un sterfput à air libre'. Ook aan de bestaande bomen aan de straatkant mocht niet geraakt worden als de voertuigeningang zou worden aangelegd. Binnen het jaar stond het gebouw er.

Het is bekend dat de Franstalige Radio-Conférences et Concerts, opgericht in 1928 vanuit Brusseghem-lez-Bruxelles (Meise) er vanaf 1939 actief was. Ganshoren behoorde in die tijd nog tot de provincie Brabant. De socialist Joseph Peereboom was er burgemeester (1939-1959). Private radiozenders waren toen een modern fenomeen. Al in 1926 scoorden de katholieke Radio Antwerpen (Het Kerkske), West-Vlaanderen Radio Omroep (1928), De Vlaamsche Omroep (1935) en de socialistische Radio Vlaanderen (1935). Particuliere zenders werden gefinancierd door etherreclame, schenkingen van sympathisanten, mecenaat en door believers in het nieuwe medium. Daartegenover stond het Nationaal Instituut voor de Radio (NIR), dat in 1933 zijn intrek nam in een groots complex met studio's aan Flagey (de huidige redactie van BRUZZ, red.)

De overheid zag echter met lede ogen de 'piratenzenders' aan. Volgens marktonderzoek van de bevoegde RTT telde ons land in 1939 niet minder dan 1.112.900 radiotoestellen. Daar werd wel naar meer dan naar de openbare zender op geluisterd. Een wet van 18 juni 1930 verbood echter handelspubliciteit op de radio na de oprichting van het NIR. In een vergaderingverslag van de Kamer van volksvertegenwoordigers van 23 januari 1934 lezen we straffe uitspraken over de private radiozenders, toen 150 aanvragers geen toelating tot uitzendingsrecht kregen. Er wordt over een statuut gedebatteerd, maar met de onderliggende vrees dat de dertien zenders (waaronder Radio-Conférences, Radio Schaarbeek en Philips voor Brussel) een bepaald voorrecht verkregen door de minister van PTT. "On donne à 13 personnes l'autorisation d'émettre et le droit de dire des choses à l'égard d'autres personnes qui ne peuvent pas répondre," luidt het. "Is dat geen monopolie toekennen aan enkele mensen?" Radio Schaarbeek had bijvoorbeeld een minister beledigd. Uiteraard was in die discussie ook partijpolitiek verweven, want zes tot zeven van de dertien erkende private radiozenders waren rechtstreeks of onrechtstreeks gestuurd door de katholieken.

(lees verder onder de afbeelding)

Maar terug naar het gemeentehuis en zijn radiohuis. "Radio-Conférences was echter een kort leven beschoren," zegt cultuurbeleidscoördinator Philippe Debroe, die de bouwplannen terugvond. "De Tweede Wereldoorlog maakt een eind aan de radiozender." Radio Schaarbeek had al meteen in 1940 de uitzendingen van het NIR overgenomen. Bij Radio-Conférences bleek de radiotechnieker gemobiliseerd. Een NIR-technieker heeft dan de zender onbruikbaar gemaakt. Debroe: "Toch legde de bezetter in 1942 beslag op de radioapparatuur." De confiscatie van de apparatuur deed Radio-Conférences de das om. Pas begin 1949 liet burgemeester Peereboom en zijn college het oog vallen op het riante pand, om er tijdelijk het gemeentebestuur in te huisvesten. Daar werd 4,5 miljoen oude Belgische frank voor vrijgemaakt. Een lening moest de herinrichtingskosten van het 'voorlopige' gemeentehuis (en later politiebureau) dekken. Op die manier werd niet veel gered van wat ooit een mini-Flagey had kunnen worden.


VOLGENDE WEEK: Hoe zit het met de vrijmetselarij in Brussel? Zijn er nog veel actieve loges?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie via het formulier hiernaast. De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag in Big City.