Deze Brusselaar stapt naar de rechter voor betere lucht: 'Normen moeten omlaag'

De wettelijk toegelaten luchtvervuiling ligt in ons land tot vier keer hoger dan wat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert. Negen burgers, bijna allemaal met ademhalingsproblemen, stappen daarom naar de rechter. “We vragen lagere normen en transparantie over de luchtkwaliteit,” zegt Brusselaar Eric Vandezande, mede-eiser in de zaak.

De zaak is aangespannen door de milieu-ngo Client Earth, die in het verleden al een gelijkaardige rechtszaak won tegen het Brussels Gewest. “Dat proces ging vooral over het plaatsen van meettoestellen in Brussel,” vertelt Eric Vandezande. Die stonden niet op de drukste verkeerspunten en konden de luchtvervuiling dus onderschatten, oordeelde de rechter. Maar, meten alleen zegt nog niet wat als ongezond wordt beschouwd. “Wat wij vragen, is dat de overheden in ons land hun wetgeving afstemmen op de nieuwe gezondheidsnormen van de WHO,” zegt Vandezande.

Die normen zijn vorig jaar fors verlaagd, net omdat er nu meer inzicht is in de gezondheidsrisico’s van fijn stof en stikstofdioxide (NO2). Dat laatste gas is vooral afkomstig van het verkeer. Het CurieuzenAir-onderzoek naar de luchtkwaliteit in Brussel leerde al dat de concentraties ervan hoog kunnen oplopen in Brussel, met bovendien grote verschillen tussen armere en rijkere wijken. Concreet adviseert de WHO nu een maximumwaarde van 10 microgram stikstofdioxide per kubieke meter lucht. Vandaag is de Belgische, en dus ook Brusselse, grenswaarde nog vier keer zo hoog. En zelfs die grenswaarde wordt nog regelmatig overschreden, bleek uit hetzelfde CurieuzenAir-onderzoek.

“Dat onderzoek is mijn belletje geweest,” vertelt Vandezande, die pal op het Saincteletteplein woont, een rood punt in de metingen. Tegelijkertijd ondervond hij de laatste vijf jaar meer last van astma. “Ik vond van mezelf dat ik iets moest doen, desnoods via de juridische weg.” Via een lezing kwam hij in contact met de ngo Client Earth, die hem later informeerde over de rechtszaak.

'Weerbericht' voor luchtkwaliteit

Vandezande leed vroeger al aan astma, maar die was lang onder controle. “Vroeger woonde ik in Schaarbeek aan het Josaphatpark, een redelijk groene buurt,” vertelt hij. Zijn astma kwam toen door graspollen en honden- en kattenhaar. “Na behandeling is die volledig verdwenen,” vertelt hij, intussen zo’n 25 jaar geleden. Niet veel later verhuisde hij naar zijn huidig appartement aan Sainctelette. “Vijf jaar geleden is mijn astma teruggekeerd, ook al kom ik niet meer in contact met honden of katten en heb ik geen hooikoorts meer. Als ik veel last heb, bel ik naar mijn longarts om mijn medicatie te laten verhogen. Zij vertelde me dat mijn telefoontjes vaak samenvallen met een piek in de luchtvervuiling.”

De Brusselaar is niet de enige eiser in de zaak met astma. Een mede-eiser uit Antwerpen en een man uit Charleroi stappen met dezelfde klachten naar de rechter. Nog iemand lijdt aan COPD, een chronische ontsteking van de luchtwegen. Een tweede Brusselaar vertegenwoordigt in de zaak zijn zoon met astma. Hij was nog niet bereikbaar. Het verband tussen astmaklachten en druk verkeer is al gekend bij longartsen, maar fijn stof kan ook tot meer hart- en vaatziekten leiden.

“We vragen niet alleen lagere normen, maar ook transparante informatie over de luchtkwaliteit,” zegt Vandezande. “Bekijk het als een soort weerbericht per stad. Mensen met ademhalingsproblemen moeten op een website kunnen zien hoe goed of slecht de lucht is op hun woonplaats en hoe die de komende dagen zal evolueren. Zo weten zij dat ze die dag niet te veel moeten sporten, of kunnen ze op tijd hun medicatie aanpassen.”

De vraag naar lagere grenswaarden voor fijnstof en stikstofdioxide wordt nu zeer duidelijk aan Brussel, Vlaanderen en Wallonië gesteld. Maar die baseren zich alle drie op de bestaande normen van de Europese Unie. “Ik vind niet dat Brussel moet wachten tot Europa de normen aanpast, want dat zal lang duren en wellicht een compromis zijn met landen die de normen liever hoger houden,” zegt Vandezande. “Brussel is bekwaam genoeg om zelf zijn verantwoordelijkheid te nemen.”

Zijn eigen astma heeft Vandenzande nu redelijk onder controle. “Ik neem mijn medicatie en puf elke dag, maar ik weet natuurlijk niet hoe het zal evolueren. Mijn doembeeld is om verder te moeten leven met een zuurstoffles,” zegt de zestiger.

Aan verhuizen voor zijn gezondheid denkt hij niet. “Dat zou de wereld op zijn kop zijn. Ik vind de stad het samenlevingsmodel van de toekomst. Je kan efficiënter samenwonen en dingen delen. Je vermijdt pendelverkeer, hebt een korter elektriciteitsnet en wie weet ooit gedeelde verwarmingsnetten,” zegt hij. “Alleen moet je die stad voldoende aangenaam, gezond en veilig maken voor de bewoners. Zodat de lucht die we inademen, zuiver genoeg is. Als meer mensen in de stad gaan wonen, is een deel van de vervuiling door transitverkeer al opgelost.”